Komeditë e një kohë të vjetër, por Zoti na dëgjoi

Nga Shefqet Dobra

Kur shkova në Spaçin e Mirditës, në ferrin e të gjallëve, aty gjeta Kristo Lolen. Këtë njeri e kisha njohur vetëm si njeri të hipur në kalë në kohën kur ne punëtorët e bujqësisë pastronim rrodhet e deleve para se të qetheshin. Ishte një punë shumë e vështirë, na bëheshin duart gjak prej rrodheve. Kristoja ishte Rumun. Përgjithësisht rumunët apo çobejtë, si i quanim, më së shumti merreshin me blegtori. Këta ishin popull shëtitës, fati i tyre qe që mbetën në Shqipëri se u mbyllën kufijtë pas fitores së komunizmit, përndryshe, kushedi nga do të kishin shkuar.

Kristoja ishte përgjegjës i blegtorisë së imët për gjithë ndërmarrjen “29 Nëntori” të Lushnjës. Veçse me kalë mund t’i ndiqte kopetë kudo që të ishin. Si çobanët apo vllehët që kishin mbetur këtu, gjithashtu edhe Kosovarët e dashuruar pas propagandës që  i bënte radioja e gazetat lumturisë që gëzonte e përjetonte populli në Shqipëri, “fërrt” ua bënte mendja, dhe vrap vinin te ne të gëzonin “parajsën” e lumturisë socialiste. Në fillim gënjeshtra të merr mendjen me bukurinë e jashtme, pastaj të merr frymën.

Kurse shqiptarët rrezikonin jetën për t’u arratisur që të shpëtonin nga lumturia mjerane që u kishte dhuruar fati. Eh, si është kjo jetë: nënën e braktisnin fëmijët e vet, dhe e lakmonin ata që e kishin njerkë. Fillimisht, kosovarët, sapo hynin këndej kufirit i nënshtroheshin një hetuesie të rreptë se mos kishin ardhur për agjenturë, pastaj i binin nëpër kampet e internimit të shijonin lumturinë e ëndërruar. Këta e pësonin si ai që tregojnë: “O babë, zura një hajdut!”-  i tha djali. “Bjere këtu qenin e birin e qenit!”- i tha baba. “Po ky nuk më lëshon, o bab!”- i tha djali.

“Po pse nuk thua, të ka zënë ai ty e jo ti atë!”- i tha baba.

Tani, këta nuk mund të iknin ashtu si iknin nga Kosova në Zvicër e ku të donin, këtu kushdo që futej e mbanin me zor të shijonte atë që lakmuan aq shumë. Për t’u kthyer nuk i linin më, por kishin dy rrugë: o të bëheshin spiunë për ne e për njëri-tjetrin, o të dënoheshin ashtu si dënoheshin shqiptarët që donin të arratiseshin. Shqiptarët iknin nga halli, këta e kërkuan si breshka te nallbani. Të gjithë në burg ose kampe internimi me ne ishin.

Kristua, në Spac, ishte përgjegjës i zonë së tretë. Kuadër ishte përsëri, por jo me tufë bagëtish, por me tufë njerëzish, bashkë me ta i rrethuar me tela e me policë që nuk e lëshonin kërrbaçin nga dora. Mua më caktuan në zonën e dytë, ishte më e vështira, kishte pirit që ishte shumë i rëndë, temperatura brenda në galeri shkonte deri në 35- 40, gradë, uji ishte me acid, atë do pinim; të gjitha të këqijat i kishte kjo zonë-( galeri).

Por, akoma më e keqja ishte se të qëllonte të ishe në grup me shokë që nuk punonin dhe, o duhet të bëje punën e shokëve, o të pranoje ndëshkimin që ishte... Ata që e kanë provuar e dinë. Për të shpëtuar nga ky hall i madh, mendova: “Veçse Kristoja, tjetër njeri nuk mund të më ndihmojë”,-  mendova, edhe pse nuk kisha fol kurrë me të. Megjithatë, një mbrëmje iu drejtova si lushnjari-lushnjarit. Në fakt as ai dhe as unë nuk ishim lushnjarë, por në Lushnjë, kishim banuar.

I fola dhe i thashë:

-         Meqë edhe kryetari i Zyrës Teknike është çoban, a më ndihmon....

-         Pasi ia sqarova arsyen,  më tha:

-         Ku do të shkosh?

-         Në grupin e Muharrem Xhydollarit, bëhemi një grup që nuk na shkon kot puna dhe, meqë

unë njoh të afërmit e tij, jam më i sigurt për… I kupton vet ti!

Megjithëse për fjalën e fundit u pendova, nuk e dija ç’njeri ishte dhe... Aty  askujt nuk mund t’i besoje.

-         Pa merak më tha.

Disa më thanë se duhet t’i premtoja diçka, por unë nuk e bëra sepse po të ishte i ndershëm do ofendohej, po të ishte rezil do e kërkonte vetë shpërblimin. Por muajin tjetër emri im ishte në grupin që kërkova. U thashë shokëve:

-         Unë nuk e kam njohur më parë, veçse e kam parë të hipur në kalë, thoshin se ishte

përgjegjës blegtorie, por ka njerëz që bëhen të vlefshëm kur përballen me vështirësi.

Një ditë të diele që e bëmë pushim, rastisi të takohemi se turnet na bënin, që nëse nuk i bënim të dielat pushim, një muaj nuk takoheshim, dhe unë e falënderova Kriston:

-         S’ka pse të më falenderosh, - më tha, - nuk qe ndojnë gjë e madhe, punëtor je dhe atje,

nuk është se kushedi ça fitove.

-         Se ne nuk kishim ndonjë njohje më parë, veçse si lushnjarë, - i thashë.

-         Thua ti, - më tha, po mos të njihja mirë, nuk do e bëja kurrë! Po edhe si Lushnjar, kaq

gjë, pse mos ta bëja.

-         Për mua është nder i madh, - i thashë.

Pasi biseduam ca e pyeta:

-         Ti kishe një vend pune të mirë, përse të dënuan?

-         Më ke njohur ti në atë kohë? - më tha.

-         Të kam parë kur vije me kalë në Tërbuf, kur ne u pastronim rrodhet deleve.

-          Qeshi.

-         Më dënuan për agjenturë, - më tha.

-         Me atë grup ishe edhe ti? - i thashë. Ça nuk flitej për ju! Thoshin kanë kapur një grup

çobanësh shumë të rrezikshëm; si thoshte njëri, nuk thoshte tjetri; secili shtonte diçka. Në çdo mbledhje kur flitej për armiq ose diskreditonin ndonjë, grupin tuaj e merrnin si shembull.

-         Më akuzuan për agjenturë. Ata thoshin se kisha qenë agjent vërtetë, por koha kur më

Akuzonin, unë kisha qenë ushtar, dhe mendova se do ta fitoja pafajësinë, se kisha fakte për ta rrëzuar akuzën. Vendosa ta pranoja hetuesinë, trajtimin mizor që më bënë, sepse po të mbrohesha me gabimin që kishin bëra ata, hetuesia do bënte ndryshime te Gjykata; kisha besim, por kisha gabuar. Drejtësia nuk kishte drejtësi.

Kur unë i pyeta kur dhe ku mblidheshim, ata thanë pikërisht atë që doja unë. Atëherë unë iu drejtova trupit gjykues:

Zoti gjykatës, si mund të merresha me agjenturë e të takohesha edhe me këta që më keni bërë grup, edhe me grekë a çfarëdo të jenë kur unë isha ushtar?

Si!- tha gjykatësi.

-         Po zoti gjykatës, kam qenë ushtar, mund të interesoheni te reparti ku kam kryer

shërbimin. Ndaj i lutem Trupit Gjykues t’më japë pafajsinë sipas ligjit. Kurse këta, me të cilët më keni bërë grup, ca nuk i njoh fare! Besoj se po t’i pyetni këtu, do ta pranojnë.

Pa e prishur terezinë gjykatësi tha:

-         Mund të jetë bërë ndonjë gabim kur kanë shkruar, njerëzit bëjnë dhe gabime.

-         Nëse njerëzit bëjnë gabime pse duhet të dënohem unë?!

-         Se me agjenturë jeni marrë. Është gabuar viti, nuk ka shumë rëndësi kjo, - më  tha.

-         Ka shumë rëndësi, - i thashë,  sepse, nëse me dokumente vërtetohet që kam qenë ushtar,

akuza është e rremë nga njerëz të rremë! - i thashë.

-         Mirë, pezullojmë gjyqin, - tha gjykatësi, - merreni e çojeni atje! Kur t’i rregullojnë këto

Lajthitje ma bini këtu përsëri!

Ne vend të merrja pafajsinë që ishte plotësisht e justifikuar për mua, filloi përsëri hetuesia dhe më e vështirë; ndërruan vitin dhe datat. Më dënuan 25-vjet. Kjo ishte drejtësia jonë. Këta ishin gjyqtarët dhe hetuesit tanë, - më tha.

-         Ne akuzohemi si “armiq” pa bërë armiqësi, por nuk kuptoj përse u duhen këto gjëra?

-         Ky qe fati i jonë!- tha, mos u qeshtë buza, u lëngoftë shpirti ashtu si na lëngon ne

dhe familjeve tona, -  shtoi Kristoja.

-          Zoti e dëgjoftë këtë që thua ti!- i thashë.

==============================================================