LSJ - Ancient Greek dictionaries … https://www.translatum.gr/forum/index.php?action=search2;search=%E1%BC%80%CE%B8%CE%AE%CF%81
https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B1%CE%B8%CF%81%CF%8C%CE%BF%CF%82
Greke - https://mandoulides.edu.gr/wp-content/uploads/2016/07/Lexiko_Evang_Madoulidi.pdf
LIDDELL & SCOTT
Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
(Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος 2007)
Kreditë paragreke në
greqisht: https://www.robertbeekes.nl/wp-content/uploads/2019/08/b122.pdf?fbclid=IwY2xjawEWzmlleHRuA2FlbQIxMQABHYLYsjt2Oj1BXugWwWeMFLky4c47mHlLKJ_OwX5O4SF-aojZ3sj_E2w-qg_aem_KOew1Rd6x6JssR9Zcucq2w
3 http://ieed.lucdh.eu/frisk.html#%CE%B1%CC%93%CE%BC%CE%B5%CC%81%CE%BB%CE%B3%CF%89
Aa, alfa , shkronja
e parë, e papërkulur etj. alfabeti· si numër, aʹ=një dhe i
pari , por ͵a =1000. I. Ndryshimet
e ᾰ: 1. eoliane ᾰ në
vend të e , të tjera në
vend të o , njëqind në vend të njëzet ,
zakonisht gjen në vend të ; Shiko . 2.
a) Dhuratë. 3. a) Jon. ᾰ në
vend të ε , madhësia në vend të madhësisë anasjelltas, ε në
vend të ᾰ ,Shiko eh . b) ᾰ konvertohet në η në
formulat numerike, dyfish , shumëfish në vend
të dyfishit , shumëfish. c) në
disa fjalë ᾰ zëvendëson η ,
si mesambria në vend të mesimvria , ἀφισ-βᾰτεω në
vend të ἀφισ-βετεω. d) ᾰ në
vend të ο , si Αρροδεω në vend të ὀρροδεω. II. Variacione
të ᾱ : 1.
a) n eJon.kthehet në ᾱ nëeolianedheDhuratënë
aʹ
deklinsion, si pyla , Atreidas në
vend të portës , Atreides. Gjithashtu,
kur α është zanorja e rrënjës, si p.sh. θνᾴσκω në
vend të θνῄσκω (√ ΤΑΝ ) . Por
η në vend të ε ose ε zakonisht
ruhet nëeolianedheDhuratë, si në ἠρχομαν ( ἔρχομαι ),
por ἀρχομαν ( ἀρχομαι ) . b) anasjelltas,
nëDhuratë-αε dhe -αει në mbaresat lakore të foljeve në
-αω janë të lidhura me η dhe jo me -ᾱ ,
si p.sh. ἐνίκη në
vend të -ᾱ · ὁρῇς në
vend të -ᾷς. Në
mënyrë të ngjashme, në rastet e kohës, τὸμα në
vend të εμα , κὶγον në
vend të κέγον c) në Dhuratëao dhe ao
nuk janë të bashkuara me ω, por me ᾱ ,Shiko Oh . 2. nëJon., η në
vend të ᾱ është
karakteristik, si në aʹ deklinsion: σοφιη , -ην , Ἀρισταγορις , -ην ;nominalepërfundon
në ᾰ , konvertimi ndodh vetëm tek Gjeneral.dhepika.: ἀλιθειᾰ , -ης , -ῃ , -an.ē
a-,
parashtesa e pandashme tekomp.: I. një privim shpreh
mungesë ose mungesë, si tëlat.in- ose anglishtja un-, p.sh. i mençur ,
i matur ἄ-sofos ,
injorant;Shiko ἀν- .
Kjo α rrallë paraprihet nga një zanore, si në ἄ-ατος , ἀ-ήθης. Më
shpesh përgjigjet para dasēias, si në ἀ-ισσητος,
ἀ -οριστος, nganjëherë a kombinohet
me zanoren e mëposhtme, si p.sh. ἄκον ( ἀεκον ), ἀργὸς ( ἀεργος ) është më
e zakonshme. Zakonisht përbëhet vetëm mene· për përjashtime, Shiko Ngrihem , ngrihem , ngrihem . II. a
kumulative shpreh bashkim, ngjashmëri kryesisht me dasea, si në ἁ-throos , ἅ-πας ,
por edhe me fine, në ἄ-koitis , ἄ-λοχος , ἀ-δελφος , ἀ
- ταλαντος ;Ështëpër shembulle lidhur
meadj. hmm. III. një imperativ , si përgjigje
për adj. ἄγαν = shumë.
Ekzistenca e këtij α është e dyshimtë, disa fjalë që i
referohen asaj i përkasin α sterikut , si ἀ-δακριτος , ἀ-θεσφατος , ἄ-ξιλος (;Shiko
kjo) ; IV. α
eufonike , me fjalë të tilla si ἀ-vληχρος , ἀ-σπαιρο , ἀ-σταφις , ἀ-steropi në
vend të vλιχρος , σπαιρο , staphis , steropὴ ( ᾰ në
të gjitha këto raste, me përjashtim të rasteve kur pozicioni ndryshon sasinë.
Megjithatë,adj.që fillojnë me tri rrokje të shkurtra kanë ᾱ në
masë daktilike, si ἀ-δαματος , ἀ-θεμιτος , ἀ-καματος , ἀ-παλαμος aadj., ἀ-θανατος ,
me derivatet e tij, ka ᾱ në të
gjithë metrat).
ἆ,
epifon, Silat.dhe anglisht ah! ἆ
δειλε , ἆ
δειλο , ἆ
frikacakë , në Homer. nganjëherë dyfish, ἆ
ἆ,
në Eskili
ἁ, Unë. Dialekti
Dorik në vend të nenit ἡ. II. ἅ,
Dhuratë në vend të saj referencë edhe pse. të. III. ᾇ,
Dhuratënë vend tëfemër pika të
ἀ-αᾱτος, -on,
në Homeri Iliada, me mbaresë të gjatë, I. (a steretik, ἀαω)
i paprekshëm, i paprekshëm νῦν
μοι ὄμοσσον ἀαᾱτον
Stygὸς ὕδωρ,
sepse perënditë i dhanë betimet e tyre më të shenjta ujit të Stiksit; II. ἀ
αᾰτος, -on,
ne3 Homeri Odisea. me mbaresë të shkurtër, (a kumulative, ἀαω),
e dëmshme, e rrezikshme ἄεθλος
ἀάᾰτος;
At i pa prekshe3m At …
ἀ-ᾱγις, -ες ( ἄγνιμι ),
i pathyeshëm, i pathyeshëm, i fortë, i fortë, i pathyeshëm, në Homeri Odisea. (Theokriti).
- Nuk ja gjen dot ane3n i pangasshe3m i forte3 i pathyeshe3m
ἀάζω 'të marrësh frymë me gojë
hapur' (arist.), prej të cilave ἀασμός
(arist.). - Ndoshta onomatopeike (Schwyzer Mélanges Pedersen 73 A. 2). Anders
Solmsen Unt. 284 (tek ἄημι ).
Krahaso ἄζω ngaἆ.
I-2 Azma a a ze3 pa fryme3
ἄαπτος në formulën epike χεῖρες ἄαπτοι,
χεῖρας ἀάπτους
(Hom., Hes.), pastaj κῆτος ἄ.
Opp. - Sipas scholia tëΑ567 dhe Eustathius, Aristofani thuhet seka lexuar ἀέπτους
εἰπεῖνose
me ἕπεσθαι.
Bechtel Lex sv, si Wackernagel BB 4, 283f.ἄεπτοςsi
lexim origjinal, interpretonχ.ἀ. si 'duart, madhësia e
të cilave nuk mund të shqiptohet'; jo shumë bindëse. Cf. ἄεπτος , ἀπτοεπής .
I-2
ἀάσπετος, ἀάσχετος, βλ. ἄσπετος, ἄσχετος.
I shpejte3 shqiponje3.
ἄ-ᾰτος,
i varur (lloji). ἆτος, -ον (ἄω),
i pangopur, unë Gjeneral. ·Ares ἆtos
polemioio, në Homeri Iliada, shih foljen “ha “te3 shqipes.
Frisk: ἄατος contr. ἆτος 'i
pangopur' — nga *ἄ-σᾰ-τοςep.
Neg mbiemër foljor për ἄ-μεναι 'të ngop', shih ἅδην dhe ἆσαι .
Cf. ἄητος .
I-2
Frisk
ἄβα ·τροχὸς ἢ βοήH.
- Në kuptimin e fundit sipas Specht KZ 59, 120f. te homi Ipf. αὖε
'i thirrur'. Specht përdor gjithashtu ἀβήρει
·ᾄδει
dhe ἀβέσσει
·ἐπιποθεῖ,
θορυβεῖ
H.,
si dhe ἀβώρ
(ἄβωρkod.)
në kuptimin βοή. Shumë hipotetike. Cf αὐδή , ἀείδω .
I-2
ἄβαξ, -κος m 'dërrasë (për
llogaritje, vizatim, lojë), dërrasë e zezë' (Kratin., Arist. etj.). Dem. ἀβάκιον
(Lys. etj.), ἀβακίσκος. - Origjina e panjohur.
— Rrjedhja nga hebraishtja 'ābāq 'pluhur' (shih Lewy Fremdw. 173)
nëpërmjet '*dërrasë vizatimi të spërkatur me pluhur' është semantikisht
arbitrare. lat. LWnumëratore. I-3. Shqip: Abak;, tabak, tabaka.
ABAK m.
1.
arkit. Pllakë katrore në pjesën e sipërme të kreut të një shtylle.
2. Copë e vogël dërrase a kartoni, që përdoret si mjet i thjeshtë për mësimin e
numërimit; mjet njehsimi me gogla të ngjyrosura, të shkuara në disa radhë
telash. Abak i ndarë në shtylla. Bëj një abak.
ἀβᾰκέω,
mell. -ísos, jam pa fjalë; Ndihmësfolja e përdorur vetëm në aor. aʹ, d'
abakisan pantes, të Homeri Odisea. (Ba; Va; Fa; Tha …
shih Pokorny)
ἀβᾰκις, -es (i
vake3t), pa fjalë, fëmijëror, i pafajshëm, në Safo.
ἀ-bacchētos,-on (bacchēvo),
i pa iniciuar në orgjitë bakike përgjithësisht, ai që i mungon gëzimi, në Europidi.
I pa paqe i papaqte3 …
ἀ-βᾰρις, -és (peshë),
nënpeshë, jo e bezdisshme, jo e rëndë, e thënë për personat, nëK.D.
Frisk:
ἀβαρύ ·ὀρίγανον<τὸ ἐν>Μακεδονίᾳ
H. pa peshë — Ndoshta e lidhur disi me ἀμάρακον;
sd W. me Ref. Shih ne shqip fjalen Barre por edhe var i varem re3ndese3
Frisk: ἄβεις ·ἔχεις
H. - Sipas Bonfante RIGI 19, 167 f. ilirishtja me β nga idg g u̯h
si
në νίβα ·χιόνα. Krahe IF 58, 133 konsideron edhe zëvendësimin e tingullit të φ
nga illyr. b. I-3
ἀβήρ ·οἴκημα στοὰς ἔχον,
ταμεῖον.
Λάκωνες H. - Pas v. Blumenthal Hesychst. 2f. Ilirisht (në idg. bher-
'për të mbajtur').
ἀβόλλης 'lloj pallto e bollshme' (periudha perandorake). —
Shpjegohet përgjithësisht dhe ndoshta drejt si LW nga latinishtja abolla (që
nga Varro), shih W.-Hofmann sv Megjithatë, forma mashkullore e ἀβόλλης nuk është lehtësisht i kuptueshëm abolla nga ης në lat. në femëror në -a, Wackernagel Syntax 2, 44. Në çdo
rast, ndoshta fillimisht siciliane.
ἀβυδόν;
#abudon; avudon (vuta), fundosje
vithis ·βαθύ H. — v. Blumenthal IF 49, 175 e konsideron origjinën ilire.
ἄ-byssos, -on, I. ai
që nuk ka fund, pa fund, i pashkelur, në Herodi· në
përgjithësi, i panumërt, i gjerë, i pafund, i pafund, n ë Eskili II.,
humnera, gropa pa fund, në Dhiata e Re.
ἀγαθός 'i mirë, i aftë; i
gatshe3m, i gatitur, i shkëlqyer' në kuptimin më të gjerë të personave dhe
gjërave, përgjithësisht që nga Hom.
ἀγάλλομαι
angjallome 'të gëzohesh, te3 gjalle3rohesh' (që nga Hom.),
pranë ἀγάλλω
'të lavdërosh' (Pi. etj.). OBL. ἄγαλμα
proper 'πᾶν ἐφ'
ᾧ
τις ἀγάλλεται'
(Schol. Ar. Th. 773) 'Pride, jewelry, (zot) statue', cf. Wilamowitz on Eur. —
in malam partem ἀγαλμός· λοιδορία H.,
cf. - Për ἀγάλλομαι, -ω, ἀγαλλιάομαι,
-ιάω shfaqet në gjuhën e mëvonshme pas foljeve që mbarojnë me -ιάω (Schwyzer
732); nga të cilat ἀγαλλίασις, -ίαμα. From ἀγαλλιάομαι
περαιτέρω ἀγαλλιάζει· λοιδορεῖται
H., cf on Education Schwyzer 734, Mél. Pedersen 63ff.; pranë saj ἀγάλλιος·
λοίδορος H. - Mbetet për t'u parë nëse emri i bimës ἀγαλλίς
(Cer. moderne, Nik.) i përket gjithashtu; krh. ἀναγαλλίς.
ἀγάλλομαι
duket si një emërtim i *ἀγαλός (Schwyzer 725);
lidhjet e mëtejshme (ἀγα-?, μεγαλο- ??) janë
të dyshimta. Ndoshta ἀγανός (me ndryshimin e
rrjedhës λ ~ ν) lidhet. I-6
ἄγγελος m 'lajmëtar, i dërguar qiellor'
(që nga Il.). Folje emërtuese ἀγγέλλω;
anqiellos' sjell mesazh, raport', abstrakt nominal ἀγγελία
'mesazh'. Hom. si qenie mitike, bazohej në pikëpamjen se këta ishin ndërmjetës
midis perëndive dhe njerëzve.
ἄγγος n 'anije' që nga Hom., pref.
poetike; prej të cilave ἀγγεῖον,
që me kalimin e kohës e zhvendos fjalën bazë, sidomos nga proza. Dem. ἀγγίδιον
(Thphr. etj., e pasaktë -είδιον). Për kuptimin shih Brommer Hermes 77, 356. -
Fjalë e pashpjegueshme, ndoshta mesdhetare (Chantraine Formation 418).
Përpjekjet ἄγγος nga indo-evropianishtja (shih
Bq, WP. 1, 38; 60, Pok. 46f.) nuk kanë çuar në ndonjë rezultat të besueshëm.
I-8
ἄγγουρα ·ῥάξ,
σταφυλή H. - Me futje hundore të pashpjegueshme (si në ngr. Kret. ἄγγουρος'
i ri, i ri', ἀγγούρι' kastravec') dhe tingull
kalimtar spirant dytësor ἄ-ωρος'i papjekur,
jeshil'; krh gr, ἄγουρος papjekur, i ri, ἀγουρίδα
'rrush i papjekur' etj. angūr 'rrush', egjiptiano-arabe. aǵǵūr'
kastravec'. Kretschmer Glotta 20, 239f. — Nëse ἄγγουρος
·εἶδος πλακοῦντος
H. (pranë saj γοῦρος 'Lloji i tortës'
Sol.) ka të bëjë me të, mbetet për t'u parë. Për fjalën e fundit të përmendur
shihni Winter Prothet. Zanore 46. I-8
ἀγείρω ‘mbledh’ (që nga Homeri). Disa
prejardhje, sidomos ἀγορά, shih d. W.; me të
njëjtin ablaut ἄγορος 'kuvend' (E. në
lirikë). Formacionet e tjera përmbajnë kryesisht nivelin e humbjes ἀγυρ-;
mbi Schwyzer 351. Pra ἄγυρις 'kuvend, turmë'
(Il. etj.) me kompozimin e përbashkët πανήγυρις 'gjithë kuvend, kuvend i madh
(festiv)', nga ku më tej πανηγυρίζω, -ισμός, -ικός. Arkadi. për atë παναγορσις,
παναγορία. — ἀγύρτης 'lypës' me emërtim. ἀγυρτάζω
(Od. etj.) dhe ἀγυρτεύω (Rr.), nga të
cilat ἀγυρτεία;
me mbiemër ἀγυρτικός (Rr., Plu. etj.). — ἀγυρτήρ
'lypës' me ἀγύρτρια 'grua lypës' (A. Ag. 1273).
— ἀγυρμός
dhe ἄγυρμα.
Formimet mbi ἀγερ- e kanë ruajtur më mirë lidhjen
me foljen: ἄγερσις 'mbledhja, grumbullimi i
ushtrisë' (Hdt.), ἀγερμός 'mbledhja e
parave, trupave etj. (Inschr., Arist.), ἀγερμοσύνη
(Opp .), ἀγέρτας 'mbledhës' (IG 14, 423 I 35;
Taurom.). — Së fundi, ἄγαρ- ̧
gjendet në
ἄγαρρις
'mbledhje' (IG 14, 759, 12; Napoli). Gjithashtu ἄγορρις·
ἀγορά,
ἄθροισις
H., nëse eoliane, mund të përfaqësojë të njëjtin nivel; cf. Chantraine
Formation 280. — ἀγείρω nuk ka
ekuivalente të drejtpërdrejta në gjuhë të tjera. Zakonisht dhe me të drejtë
është tërhequr te γέργερα· πολλά H., τὰ
γάργαρα 'turma, turmë' (s.d.), ku ἀ-
është vlerësuar ndryshe, cf. Schwyzer 433 A. 5, WP. 1, 590, proteza dimërore.
Zanorja 14 — Një formë e zgjatur me -θ- është në ep. ἠγερέθονται,
-το, -θεσθαι para; mbi formimin, shih Schwyzer 703 A. 1 m Lit Format unike ἠγερέθονται
(Γ 231) dhe ἠγερέθεσθαι (Κ 127 sipas
Aristarchus) kanë tingullin e tyre të zgjeruar fillestar nga ἠγερ
për arsye metrike. shih Schulze Q. 149, Wackernagel expansion law 38,
Chantraine Gramm 98, 328. I-8-9 --- Gji gjiri, i gjithi te3 gjithe3 dal
xhirro Gjiro xhiroj filmin, etj.
XHIRO f.
1.
shih RROTULLIM, ~I 2. Xhirot e rrotës. Xhirot e motorit. Bën xhiro makina i
rrotullohen gomat në vend makinës dhe nuk ecën.
2. fin. Sasia e mallrave që shet një njeri ose ndërmarrje tregtare brenda një
kohe të caktuar, e shprehur në të holla; qarkullim. Xhiro ditore (mujore).
Xhiro e përgjithshme. Xhiro e mallrave. Xhiro e të hollave. Plani i xhiros.
Vëllimi i xhiros. Tatim mbi xhiron. Bën xhiro.
GJI m.
1.
Pjesë e futur e gjoksit, mesi i kraharorit; gjoks. Marr në gji. Shtrëngon në
gji. Mbështeti kokën në gji.
2. Organ i femrës së njeriut në pjesën e përparme të kraharorit dhe te
kafshët gjitare, me gjëndra të posaçme që grumbullojnë mbledhin qumësht për
ushqimin e të vegjëlve te3 tyre.
Aga, dialekti
dorik në vend të tokës. A’gjē;
ἀγέρδα;
agjerdha (kod. -αα) ·ἄπιος,
ὄγχνη
H. — maqedonisht për ἄχερδος. Fick KZ 42,
150, Fraenkel KZ 43, 211. I-9
Etimologji:
Fjala e lashte ἀγέρδα
{agérdha} [mbiemër] = 'zemërgjerë', 'madhështor, krenar', 'dorëgjerë',
bujar (ll.). - e trajtuar kjo fjalë nga i madhi Beex, por edhe nga H. Frisk,
dhe përcaktohet me etimologji të panjohur, ndërkohë Frisk e afron atë me
maqedonishten e lashtë ἄχερδος, me qëllim për
ta sjellë sa me afër greqishtes së sajuar, por pa rezultat.
Beex ofron Derivatin e
kësaj fjale të lashte homerike "ἀ
γέρωχιa = 'zemërgjerësi' (LXX, Plb.) duke e vlerësuar të pasigurt nga dialekti
Dor. γέρωχιa (Ar. Lys. 980) dhe e vendos këtë fjalë të pa etimologji.
--- --- ---
Tash i drejtohemi
gjuhës së lashtë shqipe duke u bazuar në të dhënat e kësaj fjale shohim qartë
se aty kemi: ἀγέρδα {agérda} = A'gjerda;
Agjerdos; Zëmërgjer, i butë, bujar; a’gjerdhe3ne3s.
Pra, është fjala shqipe
'gjer, i gjer' (*gjerdor; gjerador; dorgjerë) rrënja e kësaj fjale të lashtë e
cila flet njëjtë si në gjuhën e Homerit.
Ne3 fjalorin e gjuhe3s
shqipe, kemi:
ZEMËRGJERË mb.
1. Që është i gjerë nga
zemra, bujar; që duron shumë, i durueshëm; zemërmadh; U tregua zemërgjerë.
Dorëdhënë, dorëhapët, bujar.
***
GJERAS
ndajf.
Për së gjeri, së gjeri.
Vendos gjeras. Shtrihet gjeras. Mat (pres) gjeras.
Shih dhe krahaso me: ἀγέρωχος 'zemërmadh',
gjithashtu 'i madh, krenar' (ep. poet., prozë e vonë). Prej të cilave ἀγερωχία
f.
'mendje e lartë, arrogancë, supozim' (LXX, Plb. etj.). - Ndoshta një kombinim
iγέρας ἔχειν (Hom. etj.) me αcopulativum.
Shihni atje. γερωχία (Ar.Lys. 980); plus Schwyzer Glotta 12, 9
dhe Gramm 218 A. 1 m
ἄγρα;
ēngra f 'gjueti, pre' (meqë
Od., paraardhës. poet.); ἀγρεύς 'gjuetar' (Pi.,
A., E. dhe të tjerë); ἀγρεύω 'gjueti' Hdt.,
S., E., (Theok., Kall. etj.), ἄγρευμα
'pre gjahu, rrjetë' (Sol., A., E., X., etj.); onἀγρέτης,
me kuptimin e pasigurt, krh Redard Les noms grecs en -της 236 A. 58; — ἀγρώσσω
'të gjuaj' (ε53 etj.), krh. Schwyzer 733 ζ. ἀγρέω
'rrëmbej' (Hom. [vetëm Ipv.ἄγρει, -τε; por krh.
Wackernagel Unt. 166f.], Sapph., Archil. etj.), aeoliane. Ipv. κατάγρεντον,
Ptz. Aor. ἀγρέθεντα, -τες, Verbaladj. ἀγρεταί
(Kos). Emër ag. ἀγρέμων(-μών) 'shtizë
gjuetie, gjahtar' etj - ἄγρεμα , -ατος , e ( ἀγρεω ), I. ajo
që kapet në gjueti, pre, gjueti, pre, në. Euripidi. II. mënyrë
gjuetie, mjet grabitqari, në Eskili· tha për rrjetën që i hodhën
Agamemnonit.
ἄγριος,
-α, -ον και -ος, -ον·συγκρ. ἀγριώτερος· υπερθ. ἀγριώτατος
(ἀγρός)
i egër, -a, -on dhe -os, -on ·krahaso. më i egër; i egër (ἀγρος);
agrestis: I. 1. tha për kafshët, egër, egër, αἲξ
σῦς;
Il.· ἵπποι,
ὄνοι,
në Herod. etj., tha për personat, në id.; qytetarit, në Moskë. 2. e përdorur
nga pema, e egër, te Herod. etj.· μετρὸς
ἔγρίας
ἠο,
nga klima e egër, hardhia, te Eskili ἰριον
ἔλαιον;
3. përdoret edhe për vendet, barbare, të paqytetëruara, në Plat. II. 1. thënë
për persona dhe kafshë, që kanë cilësi që i përkasin një gjendjeje të egër 2.
në kuptimin moral, i egër, brutal, mizor, lat. ferus, ferox, në Homer. etj. 3.
i dhunshëm, i vrazhdë, i papërpunuar, i fortë, i vrazhdë, në Homer. etj., te
Herodi, në masa më të ashpra; 4. tha edhe për gjëra e situata a rrethana, të
përafërta, të vështira, te Eskili. etj., më i egër, më i stuhishëm, në Herod.
III. adj., egërsisht, në mënyrë të egër, të furishme, te Eskili. etj., gjithashtu,
i egër, si nr. pl., në Hesiod., Mosch.
agrostis, -idos dhe -eos, ἡ,
bar, "e egër; krisje" që hanë mushkat, në. Homeri Odisea. Gjithashtu
tek Theokriti. (KRISJE II f. bot. Gram. Shkul krisjet në arë).
ἅγᾰρος, ὁ,
Pers. fjala · I. një postier me kalë ata ishin gati në
stacione të caktuara në të gjithë shtrirjen gjeografike të Persisë për të
përcjellë dekretet ose urdhrat mbretërorë; cf. agarios,
dhe Shiko në Xen., Zoti. 8. 6,17. II. Si adj., ἄγαρον
πῦρ,
flaka e të dërguarit që përdoret për të përcjellë një mesazh (për plaçkitjen e
Trojës), për të Eskili
ἄγχι Adv. 'afër; ngjitur'
(poet. që nga Il.). Pranë saj ἀγχό-θι, -θεν, ἀγχοῦ.
Komp, -εύς dhe të tjerët), gjithashtu ἄσσιστα
pas ἆσσον. Schwyzer-Debrunner
547 me informacione të mëtejshme, gjithashtu forma e progresionit Seiler 44ff.
Nga ἄγχιστα,
ἀγχιστῖνος
'afër së bashku' (Hom.) u formua (Chantraine Formation 204, Schwyzer 491;
Fraenkel Gnomon i pasaktë 21, 38, Glotta 32, 20). Për ἀγχιστέδᾱν
(Lokroi) =ἀγχιστήδᾱν
shih Fraenkel Glotta 20, 84f. — ἄγχι
të shpjegohe tsi vendndodhja e ngrirë e një emri rrënjësor (kusht?) në ἄγχωἄγχω
pas πέρι, ἄντι. —ἀγχέ-μαχος
(Il. etj.) ndoshta pas τηλέ-μαχος (i njohur vetëm si PN), shih Schulze Kl 128,
Trümpy Fachexpressions 113f. I-17.
(NGJICË f.
Rrjetë peshkimi e gjatë, e pajisur me gurë a me copa plumbi dhe me tapa, që lëshohet
pingul në ujë. Ngjicë e shpeshtë (e rrallë). Ngjicë për qefull (për koran).
Lëshoi ngjicën).
ἀγχι-βᾰθις,
ai që është afër në breg, tha për detin, në Odisea e Homerit.
ἀγχίλωψ 'lloj tumori që bllokon
kanalin e lotit' (Gal. 19, 438). - Sipas Galenit nga ἄγχι;
ngjitur dhe ὤψ.
Strömberg Word Studies 95f., i cili është dakord me të, shpjegon qartë -λ- nga
sinonimi αἰγίλωψ. Ndoshta ἀγχίλωψ
madje e ka nxjerrë të gjithë gjymtyrën e saj të pasme nga αἰγίλωψ
.ἄγχω
'lidh' është në pjesën e përparme I-17 … ἀγκύλος[ῠ], -η, -ον (ἄγκος), I. αγκυλωτός, κυρτός, λέγεται για το τόξο,
σε Ομήρ. Ιλ.· αυτός που έχει ράμφος, γαμψή μύτη, σε σχέση με τον αετό,
σε Πίνδ.· λέγεται και για τα άπληστα, αρπακτικά δάκτυλα, γαντζωμένα,
σε Αριστοφ. II. μεταφ. λέγεται για το ύφος,
περίπλοκο, πολύπλοκο, μπερδεμένο, δυσνόητο, σε Λουκ.
Ang + ulos; an gulur, etj.
ἄγχουρος: -ον,
Ιων. αντί ἄγχ-ορος, γειτονικός , σε Ανθ.
Frisk
Anglisht Etimologjike
1.
Informacion gramatikor: m. Kuptimi: ari;
flori (AP; Plu.). Origjina: [etym. e panjohur] qe3 nuk i ike3n
ngjyra
ἀγχοῦρος
Informacion
gramatikor: m.
Kuptimi: agim (thirr.); ὀρθρός , Κύπριοι . η
φωσφόρος καὶ οἱ
σὺν
αὐτῳ̃ H.
Forma të tjera: ἄγχαυρος afër mëngjesit ( ΑΡ 4,
111); kohë afër agimit (Thirrje.)
LSJ Supp.
Origjina: XX [etym. i panjohur]
Etimologjia: E panjohur. Shkëmbimi ου / αυ është
i besueshëm pasi që të dyja ndodhin në Callimachus (kështu që αυ nuk
duhet të shpjegohet nga αὔριον ).
propozoj arʷ- > αυρ- (me
parashikim të elementit labial) dhe ουρ- (me ngjyrosje shtesë të
zanores); kf. më ἀρασχάδες.
ἄγχω;
ankthi, të
shtrydh, të shtypë, të nguc fort, fytin;
stomahun, ndjenje3 frike, ankth (tek Homeri Iliada).
ANKTH m.
1.
Ëndërr e rëndë, gjatë së cilës na duket sikur na zihet fryma dhe tronditem ose
trembemi. Ankth i rëndë. Gjumë me ankthe. Zgjohem nga një ankth.
2. fig. Ndjenjë e rëndë ndrydhëse, shtypëse; shqetësim i madh për fatin
e dikujt ose për fundin e diçkaje. Ankthi i pritjes. Me ankth në zemër. Jam në
ankth. Pres (shoh, ndjek) me ankth. E zuri një ankth. U çlirua (shpëtoi) nga
ankthi.
Jon. -ιη, ἡ (αγόν), 1. luftë,
rivalitet, përpjekje, luftë për fitore διὰ
παισ Αγονίης ἔχων,
përpe3litje, ngucje, përfshin çdo lloj shprese, lufte, në Herodi.
AGONI f.
1.
Gjendje e rëndë e njeriut në çastet e fundit të jetës, që shoqërohet zakonisht
me humbjen e vetëdijes dhe me grahma; të dhënët shpirt, hekë. Agoni e rëndë. Në
çastet e agonisë. Në gjendje agonie. Është në agoni.
2. fig. Gjendje e rëndë dhe e pashpresë e diçkaje, që është në mbarim, në
shuarje; çastet e fundit të një sistemi shoqëror, të një sundimi, dukurie etj.
Sistem (regjim, klasë) në agoni. Përpëlitet në agoni.
ἄγω 'ngas; drejtoj,
udhëzues; tërheq, sh’ko'. Derivacione të shumta, p.sh. T. e trashëguar
nga mosha (shih më poshtë), dhe kompozimet (ἀπ, εἰσ, ἐξ -, κατ -
etj.). ἀγός 'udhëheqës' (poet. që nga
Il.), në formë me aind. ajá - 'shofer' identik, por ende
ndoshta krijimi paralel grek, i ndarë nga kombinime të tilla
si στρατηγός (mbi Sommer Zum Numeral 12 A. 1). — ἀγή 'transport'
(Chios), ndoshta edhe në kuptimin 'vrap, dredha-dredha' (Arat.); ἄγνυμι. — ἀγών,
- ῶνος m
'takim, konkurs etj. (Il. etj.) me ἀγώνιος, ἀγωνία, ἀγωνιάω, ἀγωνιάτης; ἀγωνίζομαι,
nga të cilat edhe ἀγώνισις, ἀγώνισμα, ἀγωνιστής, ἀγωνιστικός etj.,
krh Röttger 51. — ἄκτωρ,
- ορος 'udhëheqës' (A.), gjithashtu EN (Il. etj.), aktor latin
i formuar ndoshta në mënyrë të pavarur. — ἄγμα · κλέμμα H.
— Emra të përsëritur: ἀγωγός m
'udhëheqës, prijës' (jon. att.), ἀγωγή 'udhëheqje,
etj. (jon. att.) me ἀγωγεύς , ἀγώγιμος , ἀγώγιον , ἀγωγαῖος , ἀγωγικά
ἀδαγμός
· κνησμός H., edhe S. Tr. (codd. ὀδαγμός);
ἀδακτῶ·
κνήθομαι, ἀδαξῆσαι·
κνῆσαι,
ἀδαχᾷ·
κνᾷ,
κνήθει κεφαλήν. ψηλαφᾷ H. etj. - krijuar nga
asimilimi i zanoreve nga ὀδα- (J. Schmidt KZ 32,
391ff.), shih ὀδάξ. I-18
ETYM
Shpjegimi i vjetër i ὀδαγμός <; si
asimiluar nga ὀδά
- është për shkak të dëshirës për të reduktuar gjithçka në rrënjët
indo-evropiane; shih Van Beek fthc.b. 'gërvishtje' me 'dhëmb';
variacioni vokalik tregon origjinën PG.
ἀδάρεξα
·εἰρήνη;
Paqe, H. — v. Blumenthal Hesychst. 24 krahason ἀταραξία
dhe supozon origjinën ilire.
ἔγρεῖφνα, ἡ,
grabujë, "krehër", në Anth.
ἀ-δάμας, -αντος,
ἀ-damas, -antos,
kryesisht, i paepur, i palodhur si diamanti gur i çmuar; si metali
më i fortë, si çeliku; figurative, thuhet për diçka të pandryshueshme;
i pandare3 sipas Herodit, në Theofr. i ngurtë, i
palëkundur, i panegociueshëm, thuhet edhe për dashurinë, por edhe për Hadesin,
në Theokriti.
ᾅdas, Aidas,
Dialek dorik; në vend të ᾅδης;
“e pandashme” tek Sofokli.
ἀδελφεός att.
ἀδελφός
(ndoshta i krijuar nga shkurtimi), ἀδελφεή,
-φή 'motër' (që nga Pindari [-εά]; krh. Lommel Femininbildungen 11). 'Vëllai'
(Hom.) — Origjina dhe zhvillimi i kuptimit të ἀδελφός
lidhet me fatin e fjalës së trashëguar vendase për 'vëlla', Në të
kundërt, ἀδελφός thekson vijën e nënës dhe
mund të lidhet me zakonet e lindjes brenda popullsisë paragreke të
Greqisë.
ἀδελεω,
jam në errësirë, në padije për diçka, për të Sof.
ἄ-διλος, -ον;
jo i dukshëm a i panjohur, pa emër, i errët, i vështirë për t'u kuptuar,
në Hesiodi., Sof., Plat. II. a) thuhet për gjëra, vdekje
të panjohura, vdekje nga një dorë e panjohur, në Sof. · armiqësi e
hapur , armiqësi e fshehtë, ndajThuk.· ῥεῖ
πᾶν
ἄδιλον ,
çdo gjë rrjedh në zero, në Sof.· i padukshëm tini , i
padukshëm, i pavërejtur nga dikush, ndaj Xen. … ne3 hije i padiell
ἅδην;
ἄδιν[ᾰ] (ἄω;
ngopje), adhēn; ha dēng (Il. etj.) 'deri
në ngopje, mjaft' - ndoshta kallëzues i një emri qëmund të jetë ἁδη-φάγος
shih gjithashtu ἄάδα më poshtë. Prej të
cilave ἀδαῖος
'që çon në ngopje, e pakëndshme' (Sophr., H.). Shih mbiemrin foljor ἄατος,
sd — Rrjedha e zgjeruar me δ është e disponueshme në rrjedhime të shumta: ἅδην
shih më poshte3.
ἀδήν, -ένος; 'gjëndra'.
ἀδίκη 'hithër'
(Ps.-Dsk.
4, 93). — Formacion si ἑλίκη 'shelg', por
ndryshe i errët. Lidhja me fjalët për 'hithër' në gjuhë të tjera, p.sh. B. ahd,
nezzila, mir .ne-naid (Sütterlin IF 4, 92) qëndron ose
bie me prejardhjen shumë të pasigurt nga një fjalë bazë me një sonantike
fillestaren̥-: *n̥d-ikā.
(djeg) I-21
ἀδραία ·αἰθρίαH.
— Ndoshta maqedonase. kf. Blumenthal Hesychst. 5. I-21
DRA m.
1. Fundërria që mbetet
nga gjalpi i tretur. Hanin bukë me dra.
2. Llumi i një lëngu që bie në fund të enës, llurbë; vrugu i verës. Drau i
vajit (i verës).
3. fig. Pjesa më e keqe e diçkaje, fundërri, llum.
Adria; 'mot i
kthjellet'
ἁδρός 'i plotë, i dendur, i rritur
plotësisht, i pjekur' (jon. att.). Rrjedhimet: ἁδρότης
'forca' (i lehtë dhe i vonë; nëpërmjet përafrimit homerik ἀ(ν)δροτῆτα
shih ἀνήρ);
ἁδρύνω'për
të pjekur', mjek. 'të bëhesh i pjekur' me ἅδρυνσις;
herë pas here edheἁδρέω,ἁδρόομαι.
Gjithashtuἁδρώδηςsi emër bime, emrat e bimëve
Strömberg 82. Rrjedhja në -ρο- ngaἁδἅδην(sd)
ndër të tjera. — Nuk dihen detaje rreth arsimit;ἁδινόςe
lidhur ngushtëtë sugjerojënjër-nFrisk Etyma Armen. 17f. me
referencë I-21-22
ἄδρυα ·πλοῖα μονόξυλα.
Κύπριοι.. H. Gjithashtu: H. — Qëndron për *ἅ-δρυα'
i përbërë nga një pemë', nga ἁ- dhe δρῦς.
Ndezur në Bq; për emrin e bimës shih edhe Strömberg Word Studies 46. I-22
ἄεθλος m., -ονep. jon. poet., [ἄ]ϝεθλαark. (IG5: 2, 75), att.
kundër. ἆθλος,
-ον 'telash, konkurrencë, çmim'. Për kuptimin, shihni termat teknike të
Trümpy fq.150 - E pashpjegueshme. Përpjekjet e pafrytshme për interpretim janë
regjistruar në Bq; shih gjithashtu WP. 1, 223, Pok. 84, Güntert World King 70f.
I-22
Etimologji
nga R. Beekes: Kuptimi origjinal ndoshta ishte
'konkurs për një çmim'. Nuk ka lidhje me Skt. (vayati) 'të jetë i lodhur'
(sipas Triimpy 1950: 150-151), që është nga *hueh2-. Fjala duket
indo-evropiane; forma sugjeron një rindërtim të rrënjës *h2uedh-.
ἀεθλιος, -ον ,
gjithashtu -α , -ον ( ἄεθλον ),
ai që fiton çmimin ose konkurron për çmimin ἵππος
ἀεθλίη,
një kalë i përshtatshëm për një garë, në Theogn.· μῆλον
ἀεθλιον,
molla e sherrit, në Anth.
ἀείδω, att. ᾄδω;
ēndo; '*ënd, këndoj'. Prejardhje: ἀοιδή,
ᾠδή;
(di’ ja thote3) 'këndim, këngë', nga e cila ἀοίδιμος,
ᾠδικός.
Emër agenti sἀοιδός, ᾠδός
'këngëtar'. Nga kjo (ose e ἀοιδή) ἀοιδιάω
ep. =ἀείδω
(krh. Schwyzer 732β); eᾠδή 'Ωιδεῖον
(në Athinë) për konkurse artistike (krh. Formimi Chantraine 61).
ënd/ë;
emër i gjinisë femërore; numri shumës; -a(t) ëndje:
ma ka ënda më pëlqen, dua ta kem;
ta ka e3nda ta de3gjoh, ke3nge3n; ke3ndimin e tij.
ἀείρω 1st att. αἴρω,
ndoshta për të ardhmen att. ἀ̄ρῶ
nga
ἀερῶ
(ndryshe
Brugmann KZ 27, 196 eff.) 'ngritje, ngre lart'. Emrat foljor: ἄρσις
f 'lartësi' (Arist. etj.; κάταρσις Th.); ἀρτήρ sd
- E pashpjegueshme. Kundër sugjerimit të besueshëm të Buttmann Lexilogus 1, 260
A. 5 dhe Bréal MSL 15, 149f., ἀείρωsi një emërtim nga ἀ̄ήρ
si nhd, nschw lyfta e ajrit ἀ-fillestare
por ky kundërshtim ndoshta nuk është vendimtar (Frisk Eranos 32, 55f.). Miss
Margadant IF 50, 122. – Me ἀείρωisμετήορος, att. μετέωρος,
aeolian. Πεδάορος 'i ngritur lart' i lidhur semantikisht. Por mund të jetë edhe
hipostazë eἀήρ. Cf. αἰώρα , αἰωρέω ;
shih edhe 2. ἄρμα .
I-23
ἀείρω Jon. dhe poet folje (krh. ἀείδω),
në Att. airo (shih auto.), në Aeol. ἀerro
pref. ἀρῶ
[ᾱ],
komp. nga ἀerῶ
(që nuk përgjigjet askund); aʹ ἀira,
Aira - Mes., mell. Αροῦμαι [ᾱ],
apr. aor. aʹ ἀειρασθαι,
mtx. -imenos - Shteg., aor. aʹ ἠερθην,
Akc. ἀerthen,
para. ἒermai,
c' njëjës Ass. aorto, Jon. ἀorto I. 1. ngre, ngre,
ngre, në Homer. etj., velat u dërguan pa erë, i mblodhën velat duke i
mbështjellë, në Homer. Od., ngre lart me qëllim të përcjelljes, rrëmbimit,
bartjes, përcjelljes, transferimit, tek Homeri. Il.· ἥθος
ἀερειν,
thënë për anijet e mallrave, në Homer. Od.; mos më ofroni verë, në Homer. Iliada.
ἀετος: [ᾱ];
aet -os, Ap dhe Jon. aἰετος , -οῦ, ὁ,
Shqiponja, në Homeri etj. Shqiponja
është zogu i preferuar i Zeusit.
Shqiponja si flamur i
persëve, në Xen. dhe i romakëve, në Plut . II. në arkitekturë, në Aristof do të
thotë streha e një shtëpie ose një vendi të shenjtë.
ἀηδης, -ες ( ἦδος ), I.
1. i pakëndshëm për shije, imun, (i hidhun i/e hidhur i thënë
për ushqim, në. Plat. 2. në përgjithësi, jo më të
këqijat, Herodi· në Plat. shpesh thuhet për një transmetim, ἀηδες ose οὐκ
ἀηδες
ἐστι. II. e
thënë për personat, e papëlqyeshme, e rëndë, e patolerueshme, tek i.d. III.
1. adj. -si, në mënyrë të pakëndshme, me pakënaqësi,tek
i.d.· ἀιδῶς
ἔχειν
τινι,
kam humor të pakëndshëm ndaj dikujt, kundërshtoj, jam armiqësor, Demosteni 2. me
pakënaqësi personale, pa dëshirë, pa dëshirë, pa dashje, Platon. ἀίδια, ἡ (ἀηδις), pakënaqësi,
neveri, vjellje, e hidhur, e thënë për ilaçet, në Hipokrati.
ἀισῠλος;
aisulos në vend të ἀσιλος;
i pasjell -she3m, i lig, i çoroditur, i
egër, në Homeri Iliada.
ἀ-καμας
[ᾰκᾰ], -αντος, ὁ (καμνο), i palodhur, i
pagjunje3zuaruar, ai që nuk pushon, nuk rresht punuari, në Homeri
Iliada. etj.
ἀκᾰmanto-makhis, -ou ὁ (beteja),
i palodhur në betejë, në Pindari.
ᾱᾰmandó-pous, ὁ, ἡ, -pún, i,
pa këmbë, i pa rraskapitur, në Pindari.
.
ᾅδης ή Ἅιδης, -ου, ὁ, στον Όμηρ. επίσης Ἀΐδης, -αο και -εω· Δωρ. Ἀΐδας, -α· υπάρχει επίσης και γεν. Ἄϊδος, δοτ. Ἄϊδι (όπως αν προερχόταν από το Ἄϊς)· (από α στερητικό, ἰδεῖν)· I. Άδης ή Πλούτωνας (πρβλ. Πλούτων), ο θεός του Κάτω Κόσμου, ο γιος του
Κρόνου και της Ρέας, αδελφός του Δία· Ζεὺς καὶ ἐγώ, τρίτατος δ' Ἀΐδης, σε Ομήρ. Ιλ.· ονομάζεται και Ζεὺς καταχθόνιος, στο ίδ.· εἰν ή εἰς Ἀΐδαο (ενν. δόμοις, δόμους), στον
Κάτω Κόσμο, σε Όμηρ.· εἰν Ἄϊδος, σε Ομήρ. Ιλ.· ἐν Ἅιδου, ἐς Ἅιδου (ενν. οἴκῳ, οἶκον), σε Αττ.· επίσης Ἄϊδόσδε, επίρρ.,
στον Κάτω Κόσμο, σε Ομήρ. Ιλ. II. 1. ως προσηγορικό, ο
Άδης, ο Κάτω Κόσμος· εἰσόκεν Ἄϊδι κεύθωμαι, στο ίδ.· ἐπὶ τὸν ᾅδην, σε Λουκ.· εἰς ἀΐδην, σε Ανθ.· ἐν τῷ ᾅδῃ, σε Κ.Δ. 2. τάφος,
θάνατος· ᾅδης πόντιος, θάνατος στη θάλασσα,
σε Αισχύλ. κ.λπ. (ᾰῐδης,
σε Όμηρ., Αττ. ᾷδης· αλλά σε Τραγ. επίσης ᾱῐδας· γεν. ᾰῐδεω ως ανάπαιστος στον Όμηρ.· γεν. ᾰῐδᾱο, στον ίδ.· γεν. ᾱῐδος πριν από φωνήεν, σε Ομήρ. Ιλ.).
ᾅδης;
adhēs; ai qe3 shkon ne3 dhe, i dheut; Adhes.
1) emri Hades ose
Plutoni, perëndia e rajoneve më të ulëta
2) Orcus, bota e poshtme, mbretëria e të vdekurve
3) përdorimi i mëvonshëm i kësaj fjale: varri, vdekja, ferri
Pjesë e të folurit: emër proper locative
Cituar në TDNT: 1:146, 22
ᾍδης [-ου,
ὁ]
emri
i parë mashkullor
1 Dorik, poetik dhe jonik Ἀΐδης,
gjinore Ἀΐδαο
dhe Ἀΐδεω;
gjejmë gjithashtu gjinoren Ἄϊδος dhe dhanoren Ἄϊδι,
nga privativi ἀ dhe ἰδεῖν,
Hades ose Plutoni, perëndia e ferrit, i dheut vendosur, varri; vdekja
Att. vazhd. ἀκουσιος [ᾱ], -ον · I. ai
që ndodh kundër dëshirës i kushte3zuar, i
pavullnetshëm,
padashur, i detyruar, për
veprime te3 kryera, shih në.
Herodi etj. Në mënyrë të pavullnetshme, kundër vullnetit, tek Thuk.
KUSHT m.
1.
Rrethanë a gjendje e domosdoshme, nga e
cila varet qenia e diçkaje ose zhvillimi i saj; ajo që duhet të jetë a duhet të
ndodhë patjetër përpara diçkaje, pa të cilën kjo nuk mund të lindë ose nuk mund
të zhvillohet. Kusht i nevojshëm (i domosdoshëm). Janë pjekur kushtet.
2. kryes. Rrethanat, në të cilat jeton njeriu ose ndodhet, kryhet a zhvillohet
diçka; gjendje, zakonisht kalimtare, nga varet veprimtaria e një qenieje.
ἀθᾰ́ρη [θᾰ], ἡ; thuhet për zhul ose miell, qull i bërë nga mielli i tërshërës,
gruri i bluar imët dhe lëngu i trashë prej tij, në Aristof. etj.
ἀθᾰ́ρη;
a’tharē (i/e pathare3) Zhul, Qull
ZHUL m.
Lerë
në trap a në rroba që bëhet nga të palarët, zdralë. Zhuli i këmishës (i jakës,
i mëngëve, i jorganit). Duar me zhul. I hoqi zhulin. Merr zhul shpejt. Kishte
zënë një gisht zhul.
ἄ-themis, -itos, ὁ, ἡ,
i paligjshëm, i jashte3ligjshëm, në Pindari dhe Euripidi. (shih fillimisht
kuptimin e fjale3s themiste …
Αθέρας; atheras “paragreke”
‘ἀθήρ’;
athēr buza e paisjeve prerëse (thika, brisk etj) (metaforike) shkuma e
shndritshme (letrare).
ἀθηρι-λοιγος, ὁ (ἀθήρ),
ai që shkatërron kallinjtë e grurit, thuhet për procesin e klasifikimit të tij,
marrjes së grurit, në Homeri Odisea.
ἄ-θηρος, -ον ( θηρ ),
ai që nuk ka kafshë të egra ose gjahu, (pe3r te3 prere3; pe3r therur)
në Herodoti ·τὸ
ἀθερον,
mungesë gjahu a gjuetie, në Plutarku.
ἄ-θικτος, -ον; ἄ-thiktos,
-on, 1. i paprekshëm; i paprekur nga diçka, (thika;
shpata) të Sofokli. ·përfaqësues i paprekshëm i fitimeve,
i pakorruptuar nga fitimi, përfitimi, te Eskili· gjithashtu me pika., sëmundja
e paprekur, tek i nje3jti. 2. ai që nuk duhet prekur, Hyj,
i shenjtë, tha për Delfin, në Sofokliu.
(kujto Sika tek iliret baraz shpata, kame3 thike3).
αἰγῠπιός, ὁ,
lloj gaba ose shkaba, tek Homeri. etj. · ὁ
ἰγιπιος ·
është shkaba, që nxiton të rrëmbejë kafshët e gjalla, ndërsa γύπας është shkaba,
shkaba që ushqehet me kërma.
Ne rast se pe3rkthejme3
koke3 pe3r koke3 eme3rtimin “γύπας” do shohim se ka kuptimin “Cigan” – pra i/e
zeze; gaba; gabel, Abzxi; evgjit, gjiptos; greq. gjiftos
Gypᾶs <→
mungon etimologjia Emri mashkullor Gypᾶs mashkullor
PM Fraser dhe E. Matthews 1987 Lexicon of Greek Personal Names. Vëll. I: Ishujt
e Egjeut.
αἰπύς, -εῖα, -ύ, I. ψηλός
και απόκρημνος, αγέρωχος, λέγεται για πόλεις που βρίσκονται πάνω σε υψώματα
όπως η Τροία, σε Ομήρ. Οδ.· επίσης λέγεται για λόφους, σε Ομήρ.
Ιλ.· βρόχος αἰπύς,
βρόχος, θηλιά που κρέμεται καθέτως, σε Ομήρ. Οδ. II. 1. μεταφ.,
τέλειος, πλήρης· αἰπὺς
ὄλεθρος,
σε Όμηρ. (καθώς ο θάνατος θεωρείται βουτιά απο γκρεμό, φαράγγι)· ομοίως
και φόνος αἰπύς,
σε Ομήρ. Οδ.· επίσης αἰπὺς
χόλος, άγρια οργή, σε Ομήρ. Ιλ. 2. σκληρός,
δύσκολος, στο ίδ.
ἀθέλγειν
·ἀμέλγειν
'qumësht'. (Adelgjine3; athelgjine3); a’mjelgjine3.
MJEL kal.
1. I marr qumështin një
kafshe shtëpiake, duke i shtrydhur gjirin. Mjel lopën (delet, dhitë).
ἀθερίζω
'të përçmosh, neglizhuar’ gjendur te Homeri vetëm
në kohën e tashme dhe gjithmonë me mohim; më vonë edhe në kohe3n e ardhshme dhe
në fjali pohore.
THERËS mb.
1. Që të pret, që të than, që të ther (për erën, për të ftohtët etj.).
2. Që të rrëqeth; i fortë dhe i mprehtë, i thekshëm (për zërin etj;). Me zë (me
ton) therës. Klithmë (britmë, thirrje) therëse.
3. Që të thumbon me forcë, që të prek a që të lëndon thellë; që të godet me
forcë, fshikullues. Fjali (kritikë) therëse. Ironi (sarkazmë, tallje)
therëse. E vërteta therëse.
4. fig. Që futet a që depërton thellë, që të shpon; i fortë e i mprehtë. Shikim
therës.
E vështroi me sy therëse.
Mandej duke ju referuar
fjale3s shqipe 'Ter; terur' nga ku kemi fjale3n po shqipe i/e 'thare3', burimin
e fjale3s shqipe; Tharte, dhe shohim aty kuptimin e afe3rt me fjale3n e lashte3
paragreke ‘atherízo’.
THARTË ndajf.
1. Ashpër, me inat, me zemërim, në mënyrë therëse;
jo mirë, keq. E vështroi thartë. E priti thartë.
2. Në mënyrë të tillë që nuk më pëlqen, kundër dëshirës, ashtu si nuk e prisja.
I erdhi thartë.
THARTË mb. 3. fig. Që të prek e të
lëndon, jo i pëlqyeshëm, i ashpër, therës; që sillet ashpër e me inat; jo i
mirë, i keq. Fjalë të tharta. Njeri i thartë. Grua e thartë.
'Αθάνα, (Atehēna) perëndeshë e
zakonshme parahelene e qytetit, e cila doli nga perëndeshë e armatosur e
pallatit të periudhës mikene dhe në fund kthehet në një perëndeshë gjarpërinjsh
që mbron shtëpinë e periudhës Minoane. Sipas perëndeshës qyteti u emërua 'Αθῆναι,
dor. ’Αθᾶναι,
i quajtur. - Nga të cilat 'Αθηναῖος
'Athinas, Athinas' (që nga Il.) me emrin. Fem. ’Αθηναία, -η, që shfaqet edhe si
emri i perëndeshës (88 herë në epik). Nga kjo (nëpërmjet 'Αθηνάα) me anë të
tkurrjes forma atike 'Αθηνᾶ. — Ashtu si
hyjnesha, emri i saj është paragrek dhe i pashpjegueshëm. Informacione
të hollësishme në Nilsson Gesch. d. Feja greke 1, 433 eff. me literaturë të
mëtejshme, gjithashtu Kretschmer Glotta 27, 243ff. m. Lit. Windeken's Le Muséon
63, 99 eff. I-28.
ἀθήρ, -έρος; athēr -os: Thekë,
tehu i një arme, ose gjembat; halat e një peshku; bime, gjithashtu Ana e
mprehtë e një vegle, e një përdorëseje, e një arme etj.' (Hesoidi).
THEK I
m. kryes.
Halat e kallirit të
grurit, të thekrës etj. thekët e grurit.
1. Tufë fijesh të bashkuara më një kokë, që varen varg në fund ose anëve të një
petku, të një qilimi, të në mbulese, të një perdeje etj. Thekë
ari. Qilim me thekë. Xhoke me thekë. Mbulesë me thekë. Shall me thekë.
THEK I
kal. Shpojë me diçka të mprehtë a me majë. E theku me shpatë (me
thikë).
THEKËKUQ m.
Lloj guri kokërrvogël më hala të kuqërremta.
THEKËR f.
bot. Bimë njëvjeçare që mbillet si drithë sidomos në zona malore, me
kërcell si të grurit, me kokrra të murrme, me theke3 të gjata e të holla;
kokrrat e këtij drithi, që përdoret për ushqim. Thekër dimri thekër që mbillet
në vjeshtë. Thekër vere thekër që mbillet në mars. Kashtë thekre. Bukë thekre.
Arë me thekër.
Dhe
ashtu siç thekson edhe H. Frisk ne studimin e tij:
“Pas ἀνθέριξ dhe ἀνθερεών
ka ndoshta kemi një emër ἀνθερο-
(Bechtel Lex. shih ἀνθερεών,
Krogmann Glotta 23, 220 eff., i cili përdor 'shkëlqyeshëm' si kuptim dhe
gjithashtu pason ἄνθ ος, d.m.th.
andh- 'i shkëlqyer'; i paprovueshëm)”.
Tek
gjuha shqipe e lashte3 serish kemi:
THEKË f.
kryes. opt. Shirit a vilar i shndritshëm e i bardhë, pjesa qendrore e të
cilit është ose më e shndritshme ose më e errët se anët. Thekë qendrore. Thekë
e ndritshme (e errët).
ἄθυρμα;
a’thurma; e hapur e pathurur (shih ἀθύρω).
αἴγειρος f.;
aingjiros: 'Plepi i zi' (kryesisht ep. dhe poet.). OBL.αἰγειρών'plep
grove', αἰγείρινος, αἰγειρίτης'i
përkasin plepit' - Përmbledhja me αἰγίλωψ,
αἰγανέη
(Schrader KZ 30, 461) nuk shkon përtej një ngjashmërie të përgjithshme
konceptuale dhe fonetike. Nuk ka gjasa për formimin e kërcellit me origjinë
qukapiku 165 (αἴγει-ρος?). Sipas Sommer
IF 55, 260, αἴγειροςsiαἴγιθοςdhe
emra të shumtë të përveçëm meΑἰγ- (Αἴγινα,
Αἰγαίetj.)
para-greke Azia e Vogël. Zanore 46f. I-30-31
(xi, nxire3 i nxirosur,
me ngjyre3 i zi)
ἀΐδηλος, -ον, fillimisht vjen
me kuptimin 'i padukshëm, i errët' (ep. poet. që nga Iliada). —
αἴδωσσα (kod. αἰδῶσσα)
·τῆς αὐλῆς τὰ τειχία
H. - Pas v. Blumenthal Hesychst. 5f. ilirishtja për αἴθουσα;
(dhoma). I-35.
αἰζηός, (Zeusi diell; i shenjte3)
mbiemër epik me kuptim të panjohur (si 'i fortë, i ndezur'). Gjithashtu αἰζήϊος,
trajtë subsidiary αἰζήεις (Theopomp. Col.),
αἰζᾶεν
·εὐτραφὲς βλάστημαH.
- Pavarësisht trajtimit të detajuar të Danielsson De voce αἰζηός
quaestio etymologica (Upsala 1892) i pashpjegueshëm. Përpjekje të tjera për
interpretim shih Bq. I-36.
αἴητος; aiētos Kuptimi i panjohur.
αἱμασιά;
emasia; (masa popull i mbledhur bashke3) gr. mazi (që
nga Od.) 'mbyllje, gardh, mur', prej guri (sigurisht Hdt. 2, 138), ndoshta edhe
prej gjembash, krh. Αἰσχύλος Αἰτναίαις
H. Prejardhja αἱμασιώδης (pl.). - Që
nga Froehde BB 17, 318, αἱμασιά zakonisht është
krahasuar me latinishten saepes, së fundmi Specht KZ 68, 124 me një
përpjekjepër të justifikuar morfologjikisht p:m Sugjerime të
tjera në Bq dhe WP. 2, 464. - Për theksim shih Scheller Oxytonierung 87f., për
kuptimin Picard Rev. Arch 1946, 68f. I-39.
ἀκακαλίς:
acacalis f. Kuptimi: emri i disa bimëve (Dsc.). Cf. Lulja e
narcisit akakallis, Kreta H. Forma të tjera: kakalis narcis H. kakkalia =
hipnotik strychnon Dsc. 4, 72 dhe 122. Më tej κὰγανον
= kak(k)alia Gal., Paul. Aeg. Origjina: PG [fjalë me origjinë
paragreke] Etimologjia: Dikush supozon origjinën orientale, ndoshta
egjiptiane (por pse?). Fur. 371, 277 (krh. 138) krahason kakalis dhe
kaganon, të cilat vërtetojnë origjinën paragreke. Cf. edhe akacija
Shih me3 sakte3sisht
fotoshkrimin e marre3 nga studiuesi Robert Beekes ku trajton sakte3sisht
eme3rtimin ἀκακαία = akacia.
AKACIE f.
bot.
Dru
bishtajor i vendeve të ngrohta, me lëvore të plasaritur, me gjemba, me gjethe
vezake të renditura në të dy anët e një bishti të gjatë dhe që bën lule
zakonisht të bardha, të grumbulluara në vile e me erë të mirë; drizë e butë.
Akacie e bardhë (e verdhë). Pyll akaciesh. Lule akacieje.
KAÇE f.
bot.
1.
Bimë barishtore e vogël, që nxjerr në fillim të pranverës lule me petla të
bardha në të verdheme a në ngjyrë vjollce dhe që ka në rrënjë një zhardhok me
shijen e pjeprit të papjekur; zhardhoku i kësaj luleje. Lule kaçeje. Çelën
kaçet.
2.
KAÇE; Trëndafil i egër, kacibardhë; fryti i kësaj shkurreje. TRËNDAFIL m.
bot. Shkurre zbukuruese deri në dy metra e lartë, me gjemba të gjatë
care3se hidhe3ruese, me lule të mëdha fletë-fletë, të bukura, të mbledhura, me
erë të këndshme e në ngjyrë të bardhë, të kuqe, të verdhë etj.
ἄκολος m 'kafshoj copë, kollofit'
(ρ 222, AP, J.); tek Stratt. 47, 7 Boeot. - Mbi një mbishkrim frigjian
(ann. 8 suplement. 95) βεκος ακκαλος τι. Origjina e huaj nuk ka
gjasa. Lidhja për të ndihmuar. Aśnā́ti 'ha' (që nga Curtius 114) e lë kuptimin
të pashpjeguar. Cf. ἄκυλος .
I-55.
KOLLOFIT kal.
Gëlltit
diçka me një frymë, e kapërdij të gjithë menjëherë, e përlaj; llup; ha shpejt,
duke futur në gojë copa të mëdha (bukë a ndonjë ushqim tjetër). E kollofiti
mollën. E kollofiti peshkaqeni.
'Ακράγας, - αντος mf lumë dhe qytet në Siçili, -
ndoshta me origjinë ilire. Kretschmer Glotta 14, 87 eff. I-58
ἀ-κεδευτος, -on ( varros ),
varr, (Plutarku).
ἀ-κρᾰτις -és ( gjendje
steretike ), I. i pafuqishëm, i dobët, i dobësuar, i
pambe3shtetur, në Sofokliu. II. 1. Pe3rgjithe3sisht, ai që nuk
ka fuqi, autoritet ose detyrim për diçka, lat. impotens, në Eskili ·ὀργῆς,
në Thukididi, gjithashtu, i papërmbajtur, i varur nga përdorimi i një gjëje.
ἄκρις, -ιος, ἡ ( ἄκρος ),
maja e një kodre, buzë, skaji më i lartë ne3 krye. (Homeri Odisea).
ἀκρο-δρυα, e (δρῦς), pemë
frutore kryesore, prodhimtare frutdhënëse, në Ksenofoni, Fruta, perime,
në Aristoteli.
Aleome
e le largohem
ἄλγος n algos; p’lagos-
je 'dhimbje, vuajtje, pikëllim' (prev. ep. poet.).
Emër,
citime dhimbje (të mendjes ose të trupit), pikëllim, shqetësim, vujtje,
shqetësim, mjerim ▽.
800 pes – 600 pes, Homeri,
Iliada 1.1
PLAGOS kal.
1.
I bëj plagë dikujt në një pjesë të trupit me plumb, me thikë a me një send
tjetër, i shkaktoj një plagë. Plagosi disa veta. Plagosi kalin. E plagosi në
krah (në këmbë). E plagosi me pushkë (me bajonetë, me gur). E plagosën rëndë
(lehtë, për vdekje). E plagosi pa dashur.
2.
I shkaktoj një bime një të çarë; e godas me diçka të fortë dhe e dërmoj.
Plagosi fidanin. Plagosi rrënjën (trungun).
3.
fig. I shkaktoj dikujt një dhembje të madhe shpirtërore, e lëndoj në shpirt, e
pikëlloj, e brengos; e prek rëndë. I plagosi zemrën. I plagosi sedrën.
ἀλδαίνω; aldheno; (a’la prej
dheut; del) 'rritet, forcohet' Gjithashtu. ἤλδανε
me sa duket rrjedh prej aty, por më tepër e bazuar në foljen, është ἀλδήεις
'rritje', siç është ἀλδήμιος 'duke rritur' (Metod.
ap. EM). — Si pjesë te3 pasme ka -αλδής: por
të
gjitha të formuara drejtpërdrejt nga folja; ἀλδαίνω,
ἤλδανε
dhe ἀλδήσκω,
shndërrime të një foljeje rrënjë të panjohur që përmban një δ- zgjerim
të rrjedhës së supozuar foljore në ἄναλτος (sd)
(Schwyzer 702: c α mit Nachtrag). Vgl. ἀλθαίνω. I-65.
ἀλλοδαπός 'nga diku tjetër, dheu i huaj'
(jon. att.). — Nga ἄλλοςme të njëjtën formë
formimi siτηλεδαπός, παντοδαπός, ποδαπός, ἡμεδαπός.
Zakonisht shpjegohet si ἀλλοδ-απός me neutrale
të vjetër (latinisht aliud) ose e futur në mënyrë analogjike -δ-.
Gjymtyra e pasme do të ishte identike me latinishten -inquus (longinquuse
tj.), idg- ng/k u̯ o-.
MeilletBSL 28, 42ff.I-76
ἄλφι ' elbi, miell elbi' (h.Cer.208),
pl.vetëm në shprehjenἀλφίτουἀκτή.
Shumësi origjinal ndoshta *ἄλφαταsii-n-rrjedh
si aind.ásth-i,asth-n-ás'kockë',krh.ἀλίφατα·ἄλφιταἢἄλευραH.n.'
( Hippon.) meἀλφιτεία(Hyp., Poll.) dheἀλφιτεῖον(Poll.,AB).
Për më tepër,ἀλφιτισμός'përzierja e elbit'
(Mbishkrimi Delos) si nga *ἀλφιτίζειν;ἀλφιτηδόν(Dsk.).
—ἄλφιmund
të përdoret me al.elp,elbi'elbi' (nga idg. *albhīN. pl.)
duhet të jetë identik, shih më së fundi Jokl Festschrift Kretschmer 92. Këtu
gjithashtu sipas Vasmer Stud z. Alb. Word Research 1 (Dorpat 1921) 16ff.
turko-tatar. etjarba'elbi' nga Irani. *arbi.ἄλφιka
të ngjarë të lidhet meἀλφός(krh.λεύκ'ἄλφιταΣ560),
shih Osthoff IF 8, 66f. m Lit., gjithashtu Specht Origin 68 dhe 114. Më shumë
për kuptimin e Moritz Class. Kuart. 43, 113 e më pas. I-81
ἄμαθος f. 'Rërë' (ep.). Prej të
cilaveἀμαθῖτιςf.
'living in the sand' (κόγχος, Epich.), gjithashtu ON (J., shih Redard Les noms
grecs en -της164); ἀμαθώδης 'ranor' (Rr.),
'Αμαθοῠςkypr.
AKTIV. Folje emërtueseἀμαθύνω'të shndërrohem
në pluhur, të shpërndahem (si rërë)' (ep. poet.). — Ndoshta me disimilim me
prekje në mhdngaidg *samədho.
ngjitur me Urgerm. asimilimimd>ndnhd etj.Mëe zakonshme
seἄμαθοςështëψάμαθος,
që siψάμμοςiψῆνetj.; pranë tij më i riuἄμμος.
Dy fjalë fillimisht të ndryshme ndoshta janë kontaminuar reciprokisht me
njëra-tjetrën, shih Güntert Rhyme Word Formations 119f. I-84
'Αμάλθεια , jon. - είη ose - ίη f
Krijesë mitike (vashë, nimfë), nga briri i pafund i së cilës, ndër të tjera,
ushqehej fëmija i Zeusit (jon. att.). Nga të cilat shtëpia e fshatit
' Αμαλθεῖον Atticus' në Epir (Cic.).
Folje retrograde ἀμαλθεύω = τρέφω (S.,
H., EM ). — ' Αμαλθείη ndoshta shkon prapa te
' Αμαλθεσ - ία ; ' Αμαλθίη dhe
' Αμάλθεια dolën përmes transformimit dytësor(Schwyzer 469: 4;
Sintaksa e Wackernagel vështirë se është e saktë 2, 288). Fjala themelore pra
* ἀ - μαλθής te
* μάλθος , që formalisht = aind. mŕ̥dhas -
n mund të jetë 'neglizhencë, dështim, mangësi'. Kh. μαλθακός .
I-84-85
ἄμμος f 'rërë' (pl., x.
etj.). Rrjedhimet: ἀμμώδης (Hp. Arist.), ἄμμινος
(Peripl. M. Rubr.), ἀμμίτηςm
(sc. λίθος), gjithashtu ἀμμῖτις
f. Rreth 'Αμμίτης si një emër lumi Redard Les noms grecs en -της130 etj.
- kontaminimi i ἄμαθος dhe ψάμμος,
shih dd. I-93.
ἄμβᾱσε;
amvashē; shkova vajta, dialekti dorik në vend të kësaj ai u
ngjit, e çregullt njëjës koha e shkuar. Unë po shkoj tek ai.
ἄμπελος f 'hardhi, hardhi' (e vjetër
dhe e zakonshme). Derivacione të shumta; ἀμπέλιον
(Ar., Hp.), ἀμπελίς (Ar.), Mbiemra: ἀμπελόεις
'i pasur me hardhi' (ep.); ἀμπέλινος 'i hardhisë'
(Hdt., Arist., Plb. etj.). Përpjekjet për të gjetur ἄμπελος
nga Idg ose semite për të shpjeguar (shih Bq) kanë mbetur të pasuksesshme, ἄμπελος
është një fjalë kulturore mesdhetare. - shih Hubschmid
Zeitschr. f. Roman Phil 66, 15 e. I-95
ἀμβλύς, -εῖα; i
butë; i e3mbe3l; jo i mprehtë, me pikën e
abstraguar, për një mjet të mprehtë, në Platoni, etj. Figurative; i dobët,
i paqartë, i thënë për vizionin, i zbehtë … i mbledhur; i
mbyllur, jo fort i gjalle3ruar.
ἀμβλυωπία, ἡ;
ambliopia, ἡ,
shikimi i paqartë; shikim i mbyllur, i mbytur, gjetur tek Platoni.
ἀμιππος, -ον, I. që
ecën me kuaj, dmth. i shpejte3 si kali; i pamposhtur te Sof. II. amippoi, οἱ,
këmbësorë së bashku me kalorës, në Thukididi, Ksenofoni.
ἄ-μοιρος -ον ( μοῖρα;
mira), ai që nuk ka hise, me Gjeneral., në Eskili etj., fatkeq,
i pafat, i pamire3si, të euripidi. (Te3 ndjekte3 e mira; fati).
ἀμύντωρ;
amyndor, -oros, ὁ, - mbrojtës, ndihmës, në Homer.
Ndajfolje
ἀμφί 'rreth, në të dyja anët'
(ep.), parafjalë 'rreth'; ἀμφίς adv. 'gjithkund,
jashtë' (ep.), krh. Schwyzer 631: 9, Schwyzer-Debrunner 436ff. m Lit., Solmsen
Wortforschung 177ff. - Ndajfolje e trashëguar nga mosha (idg. *ambhi)
duke përfshirë latinisht amb(i)-, am-, an-, alb.
mbi'at, on, on' identike. Përveç kësaj, me një nivel rënie (idg.
*m̥bhi)
në kelt, gjermanisht dhe indo-iranisht, p.sh. B. vrer. ambi-, ajër. imb-
'at'; ahd umbi 'um', aind. abhí-tas, aw. aiwitō'në
të dyja anët'. Cf. ἄμφω .
— Nga disimilimi i frymëmarrjes ἀμπ-
në ἀμπ-έχω
dhe raste të ngjashme. — Për disa komponime epike dhe tëtjera me ἀμφι-,
ἀμφ-ηρεφής,
ἀμφι-λύκηetj.
dhe më poshtë te gjymtyrët e pasme përkatëse. I-98
ἄνδηρα;
andhēra [n.pl.] 'breg i ngritur i një lumi ose hendeku;
digë, kufi deti, (shtrati i rrushit).
ἄνδινος ·περίπατος (kod. περὶ παντός)
H. (<παρὰ Ταραντίνοις> e sequenti
linea huc revoc. Hemsterhusius). Prej të cilave ἀνδινέω
(kod. ἀναδινίω)
·περιπατῶ
H.
- Nuk shpjegohet me siguri. Sipas revistës Pokorny. kelt. Phil 21, 101 ilire
dhe e lidhur ngushtë me ἀν-ήνοθε etj. Pisani Is.
Lomb. 75: 2, 32f. preferon ta bashkojë si Messapic me italishten dhe 'të
shkoj'. I-104.
ἀνεψιός m 'nipi' (që nga Il.)
me fem të mesme. ἀνεψιά ' mbesa
' (Isok., Xen. etj.). Rrjedhime të tjera: ἀνεψιαδοῦς
gjithashtu ἀνεψιάδης (Pachnemunis, Iamb.); plus
ἀνεψιαδῆ
'vajza
e kushëririt' (Ar.). Formim abstract ἀνεψιότης,
-ητος f 'kushëri' (pl., lex ap. D.). pra krejt te3 gjitha mbeten derivat i
fjalës 'nip, nip', latinisht nepōs; nipat etj. I-106.
ἀνήρ; anēr; = njeri; gr. ἀνδρός,
ἄνδρα (ep.
edhe ἀνέρα,
pas së cilës ἀνέρος etj.; për lakimin shih
Schwyzer 568 β) 'njeri, qenie njerëzore' (që nga Iliada). Rreth
kuptimit dhe përdorimit shih kuptimin dhe përdorimin e Vock të ἀνήρ
dhe ἄνθρωπος.
Diss. Freiburg (Zvicër) 1928; Chantraine REGr. 59-60, 219 eps Derivacione të
shumta: Demin. ἀνδρίον (Com., E.
Theok.); literaturë e mëtejshme në Schwyzer 526: 3.
ἄνθος n ‘lule’, e
transferuar shpesh (që nga Iliada). Shih Leumann Glotta 32, 214ff.), gjithashtu
emra bimësh si ἀνθυλλίς; ἀνθήλιον
për ἀνθύλλιον
(Dsk. 3, 156; 4, 121). (alb. ënde 'blossom', shih G. Meyer
Alb. Wb. 5)
ENDË f.
1. bot. Pjalm; tërësia
e luleve të imëta që çelin disa lloje drurësh a shkurresh, zakonisht në
pranverë, endëz. Enda e ullirit (e kumbullës, e shqopës). Etj.
ἄνθρυσκον, anthriskon
(bime lloj fieri; Filicopsida)
gjithashtu ἔνθρυσκον; 'fier' (Sapph.,
Kom. Thphr.). Në Pollux 6, 106 ἀνθρίσκος m., nga të
cilat ἀνθρίσκιον
·λάχανον ἔχον ἄνθος,
ὡς ἄνηθον
ἢ τὸ ἄννησον
H. – Etimologji e pashpjegueshme. Ndoshta te ἀθήρ,
ἀνθέριξ
për shkak të frutave me gjemba. I-110.
TRISKULL m.
1. Filiz i ri, që del
në pranverë nga rrënjët e bimëve ose në trungun e drurëve; bisk, lastar.
Triskull i hollë. Triskull i fikut.
2. Diçka e imët, e hollë dhe me maje. Triskull sapuni. U harxhua sapuni, mbeti
vetëm një triskull.
ἀνθρηδών, -όνος 'hornis'
(DS, H.); ἀνθρήνηf 'bletë pylli, grenzë'
(Aristofani, Aristotei), nga e cila ἀνθρήνιονn
'fole e grerëzave' ne3 lidhje me ἀνθρηνιώδης
'ndërtuar si fole grere3ash' (Plu.).
ἄνθρωπος m.
(and/rob) 'qenie njerëzore', gjithashtu 'njeri' (që prej Il.); herë pas here f
(kryesisht me përbuzje) anthropina; 'grua'. — Derivime të mëtejshme: ἀνθρωπώ
·ἡγυνὴπαρὰ
Λάκωσιν
H. (i dyshimtë); ἀνθρωπέη, -πῆf
'lëkurë njerëzore' (Hdt., Poll., krh. Chantraine Formation 91); ἀνθρωπότης
'njerëzimi' (Ph., SE etj.). Mikeanase ‘a-to-ro-qo’ /anthrokwos/.
• ETYM ἄνθρωπος;
i ngjan Hitit. antuyabbas- / antubs - 'njeri'. Sugjerime të pamundura ofrohen nga
Ruijgh Lingua 25 (1970): 312 dhe Szemerenyi Gnomon 43 (1971): 655f.
ἀνιγρός
‘i bezdisshëm’ (Nik., Kall., Opp., etj.); ἀνιγρόν·
ἀκάθαρτον,
φαῦλον,
κακόν, δυσῶδες, ἀσεβές
H. - E pashpjegueshme. Lidhja me νίζω (J. Baunack RhM 37, 474, v. Blumenthal
Hesychst. 34; mbi fonetikën krh. Schwyzer 299: 6) jo shumë e besueshme. Edhe më
e pamundur (në latinisht niger; krh. për këtë shih νεβρός). I-112.
ἀνιγρός;
aningrós; krejte3sisht ane3 i ngarte3
NGRATË mb.
Që
është për të ardhur keq, i gjorë, i mjerë, i shkretë. I ngrati plak. Jetimi i
ngratë. Zogjtë e ngratë.
NGRATHËT mb.
Që
i ka qimet të forta e të ashpra, i kreshtë. Flokë të ngrathët. Mustaqe të
ngrathëta.
ἀννίς
annis; anēs; nëna pranë ἀνώ
në acc. · μητρὸς ἢ
πατρὸς
μήτηρ H., IG 7, 3380 (Boeotia); — Më thelbësisht e lidhur me Hethin. annaš
'nëna', krh gjithashtu ḫannaš
'gjyshja', lyk. χñna ‘nëna’
(Pedersen Lycian dhe Hitite 26 m. A.); edhe me krah. han 'gjyshja',
latinishtja anna 'nënë birësuese', ahd ana 'gjyshja (e madhe),
paraardhësi' dhe të tjera. Më shumë detaje me literaturën. 36f. I-112.
ἄνωγα 'të komandosh' (ep. jon.
poet.), perf me kohën e tashme, kohën e tashme dytësore ἀνώγω;
anogo (krh. Schwyzer 767d: α). Prejardhja ἀνωγή
'urdhër' (AR, Argos). — Detajet në WP. 1, 114, Pok. 290f., W.-Hofmannaio.
I-115
OGIÇ m.
1. Dash i madh me
këmborë, që i prin tufës së dhenve; përçor. Ogiçi i këmborës.
2. Qengj i urtë e i mësuar, që i shkon pas bariut a një fëmije, manar. Ogiç i
pandarë. Ogiçi i shtëpisë (i djalit). I shkon pas si ogiç.
3. Përd. mb. sipas kuptimeve të emrit. Dash (qengj) ogiç. Djalë ogiç.
ἁπαλός 'delikat, i butë' (jon.
att.). Nga të cilat ἁπαλία 'butësi',
gjithashtu ἁπάλιον ·θῦμα δελφάκιον
H. - Folje emërtuese ἁπαλύνω 'zbutur'. (Chantraine
245). Përndryshe e errët; Supozimet e shumta të pasigurta janë regjistruar nga
Bq. I-117-118
PALAÇO m.
1. vjet. Njeri hokatar,
që e mbante mbreti ose një feudal në oborrin e vet për t'u zbavitur.
2. Kloun. Palaço cirku.
3. përb., shar. Njeri që bëhet qesharak në shoqëri me sjelljet e veprimet e
tij; njeri pa karakter e i ulët.
4. Përd. mb. sipas kuptimit 3 të emrit.
PALOS kal.
1. E bëj me dysh a në
shumë palë një pëlhurë, një rrobë, një letër etj., e bëj palë; i përthyej anën
që të bëhet me palë; kund. shpalos. Palos gazetën (letrën). Palos çarçafët
(jorganët, batanijet). Palos ndërresat (rrobat). Palos fletën. Palos më dysh
(më trish). E palosi në cep.
PALMË f.
bot.
1. Emërtim i
përgjithshëm për disa pemë të vendeve të nxehta, me trung të pe3rkulshe3m, te3
gjatë e të drejtë pa degë, me gjethe gjithnjë të gjelbra, të mëdha, si pendë a
si pëllëmbë, të grumbulluara në majë dhe me lule të mbledhura në trajtë rrethi,
që lidhin kokrra, të cilat hahen.
ἀπαργία f Emri i një bime që i ka
gjethet në tokë (Thphr.HP7, 8, 3). - Sipas Strömberg Word Studies fq.30.
nga ἀργός
'e bardhë me shkëlqim' (krh. Edhe ἄργεμον,
ἀργεμώνη)
për shkak të ngjyrës, për të cilën nuk dihet asgjë. I-118
Hapar/gjia?
ἅπας;
hapas; me pas 'të gjitha, të tëra' i hapur;
pe3rhapur, kapur hape3sira, te3 gjitha te3 te3ra; te3re3sej.
TËRËSOR mb.
Që përfshin të gjitha anët a pjesët e diçkaje, që përfshin të gjithë a
gjithçka; që është si një njësi, i plotë; i gjithanshëm, i përgjithshëm.
Zhvillimi tërësor i ekonomisë.
Sistemi tërësor i arsimit. Sistemi tërësor i çështjes. Në mënyrë tërësore.
PASUR pjes.
e KAM.
PASUR m.
Ai që ka shumë gjë e
mall dhe para, të cilat i ka vënë duke shfrytëzuar punën e të tjerëve, ai që ka
vënë pasuri të madhe; kund. i varfër. Lufta e të varfërve kundër të pasurve.
PASUR mb.
1. Që ka shumë gjë e
mall dhe para, të cilat i ka vënë duke shfrytëzuar punën e të tjerëve, që ka
vënë pasuri të madhe; kund. i varfër. Njeri (tregtar, fshatar) i pasur. Familje
e pasur. Shtresë e pasur. U bë i pasur.
PËRHAPUR mb.
Që është përhapur në drejtime të ndryshme, që e gjen në vende të ndryshme, i
zgjeruar, i shtrirë, i shpërndarë. Popullsi; fis i përhapur.
ἀπειρέσιος; a’pi’res-ios 'i
pafund, a’mbi re; i pamasë, i patshe3m' (ep. poet.). —
Shtrirje metrike që alternojnë në mënyrë ritmike me njëra-tjetrën (Chantraine
Gramm. hom. 1, 101), për *ἀπερέσιος, një ιο-derivativ
i *ἀ-περ-ετος,
që përfaqëson një mbiemër foljor në kohën e tashme πείρω (sd). Schulze Q. 245.
— ἀπείριτος
(κ195, Hes. Th. 109 e të tjerë) ka të njëjtin kuptim me një të paqartë
-ι-. Shpjegimi nga *ἀπερι-ι-τος (tek ἰέναι,
Schulze Q. 116 A. 3, Bechtel Lex.) nuk është bindës. Shih gjithashtu Schwyzer
106 A. 3 (jo shumë e kënaqshme). I-120.
' Απόλλων, - ωνος emër hyjnor. Format dytësore
dialektike: ' Απέλλων (Dor.), ' Απείλων (qipriot), Ἄπλουν (Thes.).
- Që nga J. Schmidt KZ 32, 327ff. forma ' Απόλλων shpjegohet si
analoge me zanoren Ἄπολλον, e cila nga ana
tjetër do të kishte lindur nga Ἄπελλον,
krh PN ' Απελλίων, ' Απελλῆς etj.
' Απείλων mund të nxirret nga një formë bazë *' Απέλι̯ων, e cila është
gjithashtu atje. ' Απέλλων, por jo Thes. Ἄπλουν shpjegoi.
m.: ' Απολλώνιος 'që i përkasin
A. ' ' Απολλωνιακός 'ds.' (Ph. et al.); Deminutive
' Απολλωνίσκος (Delos, Ath.); ' Emri i muajit
Απολλωνιών (Halicarnassus); ' Απολλωνιασταί m. adhuruesi i
Apollonit (Rhodes), p.sh. B. ' Αρτεμισιασταί and Chantraine Formation
317. - Etimologjia e panjohur. Përpjekjetpër të shpjeguar '
Απόλλων nga indo-evropiane nuk kanë çuar në ndonjë rezultat bindës. Nga
hipotezat e ndryshme duhet përmendur gjithmonë ajo në Prellwitz BB 24, 214ff.
duke u kthyer prapa dhe mbështetur në mënyrë të përsëritur nga Kretschmer
(Glotta 13, 242 A. 1; 15,191; 18, 205; 27, 32; 31, 102) me një emër * ἄπελος 'fuqi',
e cila shndërrohet në ὀλιγηπελίη'fuqi ' )
etj supozohet dhe në gjermanisht, ndër të tjera, në awno. afi n
'fuqi' duhet të jetë e pranishme; plus disa PN ilire, si Mag - aplinus , Aplo ,
etj. (Krahe IF 57, 117f.). (Kritika e këtij interpretimi në Sommer IF 55, 176
A. 2 dhe në Nilsson, shih më poshtë). - Anders Solders Arch 32, 142 eff.:
te ἀπέλλαι · σηκοί H.,
në mënyrë vendase rreth "futjes së gurit",
nga α copulativum dhe πέλλα · λίθος H.(?), për
shkak të rëndësisë së madhe që kishin gurët e shenjtë në kultin e Apollonit;
Kundërshtimet ndaj Kretschmer Glotta 27, 32. - Ehrlich Sprachgesch plotësisht e
papranueshme. 32f., Hopfner KZ 49, 253ff. Interpretimet më të vjetra në Bq.
Meqenëse perëndia Apollo vjen padyshim nga Azia e Vogël, emri ndoshta është
gjithashtu me origjinë nga Azia e Vogël. Gjëja kryesore për t'u krahasuar është
lyd. P λ dans Artimuk (shih Ἄρτεμις).
E pasigurt, por e mundshme është ajo e konsideruar nga Forrer dhe veçanërisht
nga Kretschmer Glotta 24, 203ff. mbrojti identitetin me Hethin. ] . ap - pa - li - u - na - aš ,
që ndoshta i referohet një perëndie, por mund të jetë i gjymtuar në pjesën e
përparme, krh. Sommer IF 55, 176ff. — Në katër altarë nga Azia e Vogël e
brendshme, Hrozný Archiv Orientální 8, 171ff. besohet të jetë në gjendje të
njohë një emër të Apuluna në shkrimin hieroglifik hitit;
Megjithatë, leximi duhet parë si shumë hipotetik. — Për më shumë informacion,
kontaktoni Nilsson Gr. Rel. 1, 498ff. (esp. 523ff.) me referenca të
hollësishme; shih gjithashtu Chantraine L'Ant. klasës. 22, 68 m Ref
No comments:
Post a Comment