Sunday, March 29, 2020

 Periudha me e hershme Helenistike fillon (323-30 para Krishtit)



Pasqyrë historike e 'Greqisë'

Punimet referuese shpesh i referohen periudhave të ndryshme historike të përmendura përafërsisht të dhënat ose rendi i fundit është një periudhë e caktuar, kështu që këtu përmblidhen disa faza historike të historisë së Greqisë.

• Epoka e bronzit (3000-1200 para Krishtit)

- Kjo është, çdo ditë, periudha dhe bota që qëndron në miteve të luftës s ë Troj  ë s . Përveq miteve të tilla të treguara në kohërat e mëvonshme, nuk e dimë vetëm këtë periudhë edhe më shumë arkeologjike. Gjatë kësaj kohe një popull që tani quhet Minoan. Ata lanë pas shumë ndërtesave spektakolare dhe arti i bukur, bukuroshja në ishullin e Kretës. Ata flasin një gjuh ë jo - Greqisht , gjuhë e cila nuk është ende.  

- T quajturit  Grekë tee asaj shtëpie të familjes quhen Mikene, duke iu referuar të Mycenae, e Agamemnon dhe një nga qytetet më të fundit të koh ë s .
o Asnjë letërsi nuk mbijeton nga kjo periudhë kohe. Dokumentet (shiko Linear B në ) janë shkrimi i vetëm i mbijetuar.

• Epoka e errët (1200-700 para Krishtit)
o - Për arsye të panjohura, kry prekin njerëzit në të gjithë njerëzit e Mesdheut. Arkeologjia tregon shumë përhapje, lëvizje dhe varfëri.
o  - Asnjë shkrim grek i çfarëdo lloji nuk mbijeton nga kjo periudhë. Tregime për bronzin Mosha njihet gojarisht.

• Periudha Arkaike (700-500 para Krishtit)
- E veria Greqi rimëkëmbet nga Epoka e Errët. Qytetet si Athina, Sparta e Korinthit dhe Tebatit, janë të vendosura dhe të pros. Këto qytete shpesh njihen më mir ë  "tiran ë t" e fuqisheem q ë  sunduan gjat ë  k ë saj kohë.
o- Alfabeti Grek shfaqet për herë të parë. Iliada, Odisea, Hesiodi dhe poezi të tjera, të cilat ishin recituar gojarisht ndër vite, tani janë shkruar. Fragmente mbeten nga "poetë lirikë" si Sappho dhe Archilochus. Ezopi gjoja ka jeton gjatë kësaj kohe.

• Periudha Klasike (500-323 para Krishtit)
- Athina vendos demokracinë e parë. Ata zmbrapsin sulmet persiane të Darit dhe Xerxes (490-480 para Krishtit). Perikliu drejton perandorinë Atheniane dhe nd ë rtoi Parthenonin. Athina dhe Sparta futen n ë  luft ë,  e njohur si Lufta e Peloponezit (431-404 para Krishtit). Pak pasi vdiq Aleksandri i Madh (356-323 para Krishtit), maqedonasit marrin përsipër Athinën dhe i jepet fondit demokracisë.

- Letërsia më e famshme e njohur si Greke vjen nga Athina gjatë kësaj epoke: tragjeditë e Eskili, Sofokli dhe Euripidi, komeditë e Aristofanit, shkrimet historike të Herodotit, Thukidides dhe Ksenofonit, shkrimet filozofike të Platonit dhe Aristotelit, dhe siç janë të gjithë. oratorit. greke - quajtur.

Pasqyrë historike e 'Greqisë'
Punimet referuese shpesh i referohen periudhave të ndryshme historike të përmendura përafërsisht të dhënat ose rendi i fundit është një periudhë e caktuar, kështu që këtu përmblidhen disa faza historike të historisë së Greqisë.

• Epoka e bronzit (3000-1200 para Krishtit)
- Kjo është, e gjithë kjo, periudha dhe bota që qëndron në luftën e Trojës. Përveq miteve të tilla të treguara në kohërat e mëvonshme, nuk e dimë vetëm këtë periudhë edhe më shumë arkeologjike. Gjatë kësaj kohe një popull që tani quhet Minoan. Ata lanë pas shumë ndërtesave spektakolare dhe arte të bukura  , çështje në ishullin e Kretës. Ata flasin një gjuhë jo - Greke , gjuhë e cila nuk është kuptimi ende.

- Të quajturit Grekë të asaj periudhe të zakonshme quhen Mikenë, duke iu referuar qytetit të Mycenae, shtëpia e Agamemnon dhe një nga qytetet më të fundit të kohës.
- Asnjë letërsi nuk mbijeton nga kjo periudhë kohe. Dokumentet (shiko Linear B në ) janë shkrimi i vetëm i mbijetuar.

• Epoka e errët (1200-700 para Krishtit)
- Për arsye të panjohura, kry prekin njerëzit në të gjithë njerëzit e Mesdheut. Arkeologjia tregon shumë përhapje, lëvizje dhe varfëri.
o  - Asnjë shkrim grek i çfarëdo lloji nuk mbijeton nga kjo periudhë. Tregime për bronzin mosha e saj njihet gojarisht.

• Periudha Arkaike (700-500 para Krishtit)
- E veria Greqi rimëkëmbet nga Epoka e Errët. Qytetet si Athina, Sparta e Korinthit dhe Tebatit, janë të vendosura dhe të pros. Këto qytete shpesh njihen më mirë "tiranet" e siç sunduan këtë kohë.
o- Alfabeti Grek shfaqet për herë të parë. Iliada, Odisea, Hesiodi dhe poezi të tjera, të cilat ishin recituar gojarisht ndër vite, tani janë shkruar. Fragmente mbeten nga "poetë lirikë" si Sappho dhe Archilochus. Ezopi mendohet se ka jetuar gjatë kësaj kohe.

• Periudha Klasike (500-323 para Krishtit)
- Athina vendos demokracinë e parë. Ata zmbrapsin sulmet persiane të Darit dhe Xerxes (490-480 para Krishtit). Perikliu drejton perandorinë Atheniane dhe ndërtoi Parthenonin. Athina Sparta futen në luftën e njohur si Lufta e Peloponezit (431-404 para Krishtit). Pak pasi vdiq Aleksandri i Madh (356-323 para Krishtit), maqedonasit marrin përsipër Athinën dhe i jepet fondit demokracisë.

- Letërsia më e famshme e njohur si Greke vjen nga Athina gjatë kësaj epoke: tragjeditë e Eskili, Sofokli dhe Euripidi, komeditë e Aristofanit, shkrimet historike të Herodotit, Thukidides dhe Ksenofonit, shkrimet filozofike të Platonit dhe Aristotelit, dhe siç janë të gjithë. oratorit. greke - quajtur.

• Periudha Helenistike (323-30 para Krishtit)
- Pas vdekjes së Aleksandrit të Madh, popuj të ndryshëm rreth e përqark Përpjekja mesdhetare për të rikrijuar dhe kontrolluar perandorinë që ai ndërtoi. Kultura maqedonase ajo "greke" mbizotërojnë metodat e ndërtimit të perandorisë gjatë kësaj periudhe.

Kleopatra e VII ishte sundimtari i fundit helenistik dhe vetëvrasja e saj në vitin 30 para Krishtit, sulmi i Octavian / Augustus shënon fundin e kësaj epoke.
- Apollonius i Argonautikës së Rodos (Medea e tij ndikoi në Dido të Virgil) mbijeton, si dhe shumë poezi studimore që ndikuan në Catullus, Horace, Ovid, dhe të gjithë. Disa Komedi e Re Greke (modele për Plautus dhe Terence) mbijetojnë.

Dionisi i Halikarnasus shkroi bursë dhe histori romane. Diodorus Siculus harton një histori e plotë. Bibla Hebraike është përkthyer në Greqisht (e njohur si Septuaginti).

• Periudha Romake (196 para Krishtit - Pas Krishtit 476)
- Greqia është «çliruar» dhe bëri një provincë të Perandorisë Romake. Në fund të fundit, kryeqyteti i perandorisë është zhvendosur në qytetin grek të Bizantit ("Kostandinopojë") c. 330 pas Krishtit.
- Plutarku shkruan "Jetët paralele" të Grekës dhe Romakëve të dalluar plus shumë më tepër se Lucian shkruan esetë e tij satirike. Romanet më shumë se një kohë të gjatë. Testamenti i Ri është shkruar dhe përpiluar në këtë periudhë.

• Periudha Bizantine (330-1453 pas Krishtit)
- Ndërsa pjesa perëndimore e Perandorisë Romake copëtohet dhe mesjetare, Evropa, pjesa Lindore e perandorisë Greqisht-folëse në pamje e sipër, vazhdon e kryesuar nga Kisha Ortodokse.
- Një varg letërsie komplekse mbijeton nga kjo periudhë, më e famshmja nga të cilat është Historia e Fshehtë e Prokopiusit.

• Periudha Osmane Turke (pas Krishtit 1453-1821)
- Në 1453, Otomanët pushojnë Bizantin / Kostandinopojën (tani Stamboll) dhe Greqinë e cila bëhet pjesë e Perandorisë Osmane. Kjo është koha më e rëndë në Greqi që nga ajo kohë Epoka e Errës. Akronomia midis Grekëve dhe Turqve vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Evropianët në këtë kohë plaçkitjet antike nga toka.

• Periudha Moderne (1821-e tanishme)
- Grekët shpallin identitetin e tyre. Greqia moderne tani është një demokraci e pavarur
Teksti më i njohur në gjuhën greke është Testamenti i Ri. I shkruar në gjuhën koine -greke e cila trajtohet si diçka tjetër e ndryshme nga Greqishtja Klasike.
Greqishtja Bizantine : Më e mbijetuar është një version kompleks, elitar Klasik Greke.

Kathareu : Kur Greqia rimori ndryshe e saj, disa elita dhe studenti Grekë donin për të rivendosur Greqishten Klasike si gjuhë të vendit. Kjo gjuhë e rivendosur ishte e quajtur “kathereuousa” (e pastruar) në vitin 1982 u bë gjuha zyrtare e Greqisë.

Demotike dhe Greke Moderne: Megjithë njohuritë e puristëve, greqishtja vazhdoi të evoluojë.

Edhe pse dokumentet zyrtare ishin në kathereuousa, shumica e njerëzve ende flisnin “Demotika”- (populloren)
Aleks Butka


Referenca:
Nga zero në greqisht: Një hyrje në gjuhën për të gjithë 

Një seminar para institutit në Institutin Vjetor të 61-të të Ligës Klasike Amerikane, Durham, NH Holloway Commons: Dhoma Cocheco enjte, 26 qershor, ora 18:00 dhe e premte 27 qershor 2008, 8-11 paradite 

Universiteti Shtetëror i Luizianës Wilfred Major, Baton Rouge, Luiziana wmajor@lsu.edu 
Universiteti i Uashingtonit Perëndimor Byron Stayskal, Bellingham, Uashington byron-stayskal@uiowa.edu 
Shkolla Deborah Davies Brooks, North Andover, Massachusetts ddavies@brooksschool.org 







Friday, March 27, 2020

'Dâshnia e shtetrrātun' - Poezi - Milosao Cama




Dâshnia e shteterrātun

E dashtun le'ma buzën të ta puth
Të ta puth deri n'agim
Le të tretem, le të shkrihem
N'buzte e tua deti jem.

M'ë le' ta ndjej afshin tënd
E ne të digjemi zajrr
Gjersa zemra të më çmendet
Në arom’ të gjoksit tand.

Le'm që trupin të ta përkdhel'
të ta puthë në pafundsi
Derisa zemra të të dridhet
Në afsh të zjarrit tem.

Qe na djegë dalë nga dalë
Pa e kuptuar se ça ndodhi
Të firohemi sikur zjarr.

Dt. 16. 03.2020.


Ne buzë të puth

Lehtë do vij të t'puth në gjumë
E ti, as se si nuk do ta ndjesh'
Vetëm në nadje kur të zgjohesh
do ndërmëndësh si në andërr
kush të puthi sot a dje.

Buza jote trëndafil lagun me vese
Buzën teme mbram’ e njomi
Pa e ndjerë deri në agim.

0:49 ' 17. 3 . 2019

Mos fli e dashtun

Eja më perqafo mirakandshëm,
E zemrën ma ngrohe në këtë natë të acart’ dimni,
Kur malet faqesh zbardhë janë nga bora,
E kur qilla nxi asht’ nga tërbimi.

Duket sikur ai do më hedhë me rrebeshë
furtunash mbi mue!
Pse mos ndokush mendon se jo
edhe mbi jue.

Lexues fat'keq të netëve të vona
të mbrujtuna ndër sterset
dhe ndështrashat e ditës,
që kjanë e firon -
harron vështirësitë e jetës tande
në vargjet e mia të vrazhda?!

Hiqi tej se m'nerin përthellë shpirtit ta shtin!

Hej e dashtu zgjohu!
Mos fli të lutem!
Por eja ndër andrrat e mia, sëpaku,
E bâne që prazmi jem
Të ngihet në aromën tânde,
Prej lulje prandvere.

Bân’ që buza t'më ngrohet
E zemra jeme ngri akull në prazëm,
hareshëm të qeshë,
pa mujtë me ja pa fundin andrrës a zhgjandrrës.

E dashur mos fli!
Rri zgjuet me mue
E ndër biseda të âmbla,
Ta harrojme acarin e ditës së shkume dâm,
Qe u bjerrë e iku ndër eshtnat tona të kopatuna.

Andrra vazhdon e fundi nuk i dihet,
Edhe pse pritet dita të lindë,
E bashkë me të gjumi me u shue.

6. 2.2020, ora 2 mesnate.

Puthmë e dashtun puthmë

Deri në afsh, gjër në shkatrrim,
Nëpër puthje të arratisemi nga ky ankth,
nga ky rrënim.
Le të ikim në eter'
Dhe me engjujt të këndojmë,
si fëmijë të lazdruar
cep e n'cep qillit T'vallzojmë.

Dt. 31. 1. 2020. Ora 23: 35

Sy prej deti

Në sytë e tu deti i pacak,
Lundroj si marinare,
Qe ka humbë në det t'pafund,
E rrethe e carke sillet si i marrë.

Në gjoksin tând m'lerē të pushoj,
Aty të këndellem, të gjej pak qetësi,
Të ik’ nga jeta plot ndështrasha
Të gudulisem si fëmij.

Me le' të prehem âmbël but',
Që të udhëtoj nëpër eter
Të ik’ nga zhurma, dhe pislleku ...
 e të rilind edhe njëherë.

Dt. 26. 01. 2020, ora 8 :50

Nânës

Nâne, unë e di se ti merzitesh
Kurë pranë nuk më ke,
E di se ndështrashat e mia
jetën ta shterrin ndër eshtna.

Madje tinzisht përlotesh,
kur bijt’ e tu ndeshin në sadopak vështirsi,
E Zotit shpesh i lutesh
për shpritin e shpirtit tand,
Tuj e çue zânin deri në fron të Hyjit.

Nânat ngjajnë me Amën e Hyjit,
Sepse vuejnë, kjajnë,
çjerrën e vajtojnë
për Golgotën e bijve të tyne.

Për kryqzimet e tyne ndër kryqa shekujsh,
Të venduemi mbi kondra nga diktatorët,
Ma sakt’ nga padrejtësia e qënieve të mjera njerzore,
Që të zvetnuem nga jeta kane harrue se janë bij,
Vllezër e prind të dikujt,
madje kanë harrue se lindën nga nji nânë,
Përndryshe kurrë s'kishin me bâ padrejtësi.

Nânë ti mos kjaj, as mos loto tingzisht për mue,
Mos flej, as mos u zgjo me frikë,
Se diçka e keqe dikun në një prit’
pabesisht me ndodhë.

Ti je bij’ fisi të moçëm rrahe me voj e me uthull,
M'sue me dekje të rânda e me morte të m’dha,
Rrite jetimë prej nji nanë burrnesh,
Mâ me vlerë se shumë burra fisesh,
Burrnue ndër kulla të moçme me kreni t'pashoqe.

Ti je Nân’ ane fisnike, nuk të tremin andrrat e kqija,
As zhurmat e pushkëve ndër luginat, e bjeshk’ve të nalta.

E di, nânave zemrat iu kjâjnë,
Kur bijt e tyne nuk ecin si duhet
Në shtigjet e jetës,
Por prap’ se prap burrneshat nuk përunjen,
e as s'mërziten,
sepse e njohin ngallnjimin e Nânës,
Qe lnuri faqet me gjakun e birit të vet
të venduem mbi kryq pa mujtë në ndihme me i shkue.

Zemra vendit ju pat zhgule si shumë nânave,
Që shikojnë vdekjen e tmerrshme e t'padrejtë
të bijve të tyne
Nder shekuj plot dredhi.

Nânat duhet ta dinë mallkimin paralajmrues
Të bâm nâne kryqin e randë
e ferrat e nguluna për thellë rrashtës:
"bija të Izraelit mos kjani e vajtoni mue por bijtë tuej".
Nân’ ti mos u mërzit për birin tand
T'patakt, se gjanë e keqe gjâ s'e nget, -
Pate thân’ plaku i moçëm në gurë të votrës.

1.2.2020. Ora 2:17 mesnatë.

Ndoj Mhilli

```````````````````````````````````````````````````````````
````````````````````````````````````
```````````````````