Hasanët dhe Dedat - origjina e familjeve të mëdha të Frashërit

 Hasanët dhe Dedat - origjina e familjeve të mëdha të Frashërit

Nga Vepror Hasani

 

Frashëri pati dy fise të mëdha: Nikollat dhe Dedat, dhe shumë fise të tjera më të vogla. Dedat dhe Nikollat u përmendën për herë të parë në regjistrimin e popullsisë të vitit 1593, në atë kohë Dedat ishin fis me 5 familje, kurse Nikollat me 12, por zanafilla e tyre duhet të jetë shumë më e hershme se kaq, sepse Frashëri përmendet që nga regjistrimi i vilajetit të Përmetit dhe Korçës në vitin 1431-32, kur fshati kishte vetëm 6 shtëpi, por emrat e kryefamiljarëve nuk u bënë të njohur, sepse regjistrimi ishte përmbledhës. Në regjistrimin e vitit 1593 u evidentuan për herë të parë edhe 8 familje myslimane; njëra prej tyre, Mehmet Deda, i përkiste fisit të krishterë të Dedave, kurse 7 familjet e tjera myslimane i përkisnin fisit Nikolla. Prej dy fiseve të përmendura më sipër lindën familjet e mëdha të Frashërit, të cilat mbahen mend edhe sot e kësaj dite. Familjet e para që ndërruan besimin nga të krishtera në myslimane ishin ato të fisit Nikolla; personi i parë që përqafoi besimin islam quhej Hasan; kjo ndodhi shumë kohë më parë nga regjistrimi i vitit 1593, në vitin 1504 kur Frashëri kishte 41 shtëpi; njera prej tyre ishte me pjestarë myslimanë. Prej Hasanëve lindi fisi i madh i Sulejmanbellinjve, kurse prej Mehmet Dedës fisi i madh i Vilakëve (fisi Vila).

 

12 familjet e fisit Nikolla

 

Në vitin 1593 familjet mbizotëruese të Frashërit ishin ato të fisit Kol Nikolla: Gjikë Kola, Kolë Gjika, Likë Kola, Pjetër Kola dhe Mërtir Kola. Pjesë e këtij fisi ishin edhe familjet: Likë Papa, Kolë Papa, dhe familjet Gjikë Gjoni, Kolë Gjoni, Likë Gjoni dhe Velko Gjoni. Më konkretisht fisi Kola (Nikolla) përbëhej nga këto familje:

nga Gjikë Kola dhe Kol Gjika (at e bir);

nga Likë Kola, Pjetër Kola dhe Mërtir Kola (bij të Kolës);

nga Gjikë Gjoni, Kolë Gjoni, Likë Gjoni dhe Velko Gjoni (bij të Gjonit);

dhe nga Likë Papa dhe Kol Papa (bij të Papës).

Emrat që përsëriteshin brenda fisit dhe që shërbenin si mbiemra ishin pesë: Gjikë, Likë, Kolë, Papa dhe Gjoni, të cilët ishin gjyshërit e familjeve të këtij fisi të madh. Ndërkohë emri “Hasan” ishte bërë i pëlqyeshëm për njerëzit e fisit të vet, herë pas herë, fëmijët e lindur pagëzoheshin me emrin “Hasan”. Për këtë arsye, personin e parë të quajtur Hasan, për ta veçuar nga Hasanët e tjerë që erdhën më pas, po e quajmë “Hasan i madh i Frashërit”.

 

Islamizimi i familjeve Kol Nikolla

 

Në islamizimin e familjeve të krishtera të Frashërit pati njëfarë rregullsie, ato ndoqën shembullin e njera-tjetrës. Familjet e myslimanizuara të fisit Kol Nikolla patën këtë renditje:

Hasan Papa,

Jusuf Nikolla,

Sulejman Jusufi,

Hasan Gjika,

Hasan Andrea,

Jakup Kasemi

dhe Skënder Hasan.

Pra, pas Hasanit të madh të Frashërit, Hasan Papa ishte i pari kryefamiljar i shkëputur prej familjes së krishterë, sepse edhe për mbiemër ende ruan një emër të krishterë. Ai rrjedh prej 2 familjeve me mbiemrin Papa: (Likë Papa dhe Kol Papa). I dyti në radhë vjen Jusuf Nikolla, i cili ka të njëjtën origjinë me 4 familjet Kol Nikolla: (Gjikë Kola, Likë Kola, Pjetër Kola dhe Mërtir Kola). Pas Jusuf Nikollës, renditet biri i tij, Sulejman Jusufi, i cili për mbiemër ka emrin e të atit, ndaj është vendosur pas tij për të treguar edhe lidhjen e gjakut (babë e bir). I katërti në listë rreshtohet Hasan Gjika, ai është pasardhës i familjeve Gjikë Kola dhe Kol Gjika (at e bir), ose më saktë, Hasan Gjika është biri i Kol Gjikës. I pesti është Hasan Andrea, por për Andrean nuk kemi asnjë të dhënë tjetër. Megjithatë, sipas gjasave, edhe Andrea është pinjoll i Nikollave, dhe në rastin konkret, i familjes Gjoni: (Gjikë Gjoni, Kolë Gjoni, Likë Gjoni dhe Velko Gjoni (bij të Gjonit), sepse nuk ekziston asnjë mundësi që Hasan Andrea të vijë nga ndonjë fis tjetër dhe veç kësaj emri “Hasan” u përket vetëm Nikollave. I gjashti listohet Jakup Kasemi dhe i shtati Skënder Hasani, dy të fundit u përkasin familjeve të islamizuara kohë më parë, sepse edhe mbiemrat i kanë të myslimanizuar. Të islamizuarit e hershëm janë:

Hasan Papa,

Jusuf Nikolla,

Hasan Gjika

dhe Hasan Andrea.

Pasardhësit e familjeve të përmendura më sipër janë: Sulejman Jusufi, Jakup Kasemi dhe Skënder Hasani. Këta të fundit i dhanë Frashërit emrin e pavdekshëm. Fisi i Nikollave me 12 familjet e tij, (ose Sulejmanbellinjtë) luajtën rol vendimtar në çdo moment të rëndësishëm të jetës dhe historisë së Frashërit, ashtu sikurse edhe fisi i Vilakëve.

 

Katër fiset e mëdha të Nikollave

 

Prej familjes së madhe të Nikollave u krijuan 4 fise të mëdha:

fisi i Skënderasve,

i Kasollarëve,

i Sulejmanbellinjëve,

dhe fisi i Velibellarëve.

I pari i fisit të Skënderasve ishte Skënder Hasani, kurse i pari i fisit të Kasollarëve ishte Jakup Kasemi, njeri prej tyre vinte nga Kol Papa, tjetri nga Likë Papa të cilët ishin vëllezër. Mbiemri “Papa” tregon se këto dy familje do të kenë kryer detyra kishtare edhe më parë, ndaj iu përkushtuan bektashizmit sepse ishte më afër ortodoksizmit dhe synonte bashkëjetesën fetare.

Personi i parë i islamizuar i familjes Papa ishte Hasan Papa. Megjithatë edhe pse Skënderasit dhe Kasollarët kishin si zanafillë fisin e madh të Nikollave dhe për rrjedhojë origjinë të njëjtë me Sulejmanbellinjtë, sërish i gjejmë më të shkëputur prej Sulejmanbellinjëve sepse Papat iu përkushtuan Zotit dhe shkollimit të fëmijëve dhe jo pasurisë. Ndërkohë kemi edhe një familje tjetër me emrin Hasan Gjika, pasardhës i familjeve Gjikë Kola dhe Kol Gjika (at e bir), të cilët janë i njëjti fis me Kasollarët dhe Skënderasit. Përfundimisht 12 familjet e Kol Nikollave ishin islamizuar tërësisht.

 

Fisi i Skënderasve

 

Një prej pinjollëve të Skënderasve ishte Tahir Skënderasi, i njohur me emrin Baba Nasibiu, i cili më 1815, themeloi Teqenë e Bektashinjve dhe e drejtoi atë deri ditën që iku nga kjo jetë, më 1835. Tashmë Tahir Skënderasi prehet në një tyrbe pranë teqesë. (Edhe personat me emrin Tahir vinin nga Sulejmanbellinjtë). Nasibiu ose Tahiri, ishte i lexuar dhe poet, kishte studiuar në “Zosimea” të Janinës, doktrinën bektashiane e kishte mësuar në Lindje. Në Frashër u kthye pas studimeve në vitin 1808. Teqenë e ngriti bashkë me banorët e Frashërit në pjesën më të sipërme të fshatit. Në teqe predikohej shqip. Një prej poemave të Baba Nasibiut, me 328 vargje, e njohur si “Historia e Baba Nasufit”, i kushtohej familjeve të Frashërit. Nëse poema nuk do të ishte djegur më 6 maj 1914, kur andartët grekë i vunë zjarrin Frashërit dhe e bënë hi, sot do të kishim më shumë njohuri për Frashërin dhe frashërllinjtë. Në teqe kishte shërbyer edhe Jusufi, edhe ky emër vjen nga Sulejmanbellinjtë, ose fisi i Nikollave, (kujtojmë Sulejman Jusufin).

 

Fisi i Kasollarëve

 

Pas vdekjes së Baba Nasuf Skënderasit, vendin e tij e zuri Mustafa Frashëri, nga familja e Kasollarëve. Dy nga bektashinjtë e parë që iu bashkuan Teqesë së Baba Tahir Skënderasit ishin Dalip Kaso Frashëri dhe Shahin Kaso Frashëri. Kishin studiuar në lindje, ishin vjershëtorë dhe përkthyes. Dalipi la në dorëshkrim poemën “Hadika” (Kopështi) me 65,000 vargje, të cilën nisi ta shkruante më 1820 në Frashër dhe e përfundoi në Konicë me 1842. Me qenë se ishte larguar nga Frashëri, poemën e nënshkroi me pseudonimin “Hyxhretiu”, (I shpërnguluri). Kurse Shahini la në dorëshkrim poemën “Muhtarname”, (Libri i Muhtarit), me 12000 vargje, të cilën e përfundoi në vitin 1863. Poemat u shkruan në gjuhën shqipe, me shkronja turko-arabe. Dalip Kaso Frashëri ishte shuguruar dervish nga Baba Tahir Nasibiu. Kasollarët bën shumë për Frashërin dhe Shqipërinë; në maj të vitit 1878, teqeja e Frashërit mikpriti kuvendin e jashtëzakonshëm shqiptar, ku u kuvendua për thirrjen e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Mbledhja u kryesua nga Baba Alushi. Abdyl Frashëri mbajti fjalën kryesore. Vëllezërit Frashëri (Abdyl, Naim dhe Sami Frashëri) i kishin marrë mësimet e para në teqenë e Baba Alushit. Me vdekjen e Baba Alush Frashërit, në krye të teqesë erdhi Baba Abedini nga Kreshova e Dangëllisë.

 

Sulejmanbellinjtë dhe Velibellarët

 

Sulejmanbellinjtë e kanë origjinën tek familjet e fisit Likë Kola, Pjetër Kola dhe Mërtir Kola (bij të Kolës); personi i parë i këtij fisi që përqafoi besimin islam ishte Jusuf Nikolla, biri i tij u quajt Sulejman Jusufi, ky i fundit krijoi fisin e madh të Sulejmanbellinjëve, ata ishin miq të Ali Pashë Tepelenës, më të fuqishmit e Frashërit, aq sa edhe sulltani nuk bënte dot marrëveshje me frashërllinjtë, nëse ata nuk merrnin pjesë në kuvend. Prej Sulejmanbellinjëve u shkëput një prej pinjollëve të tyre, i quajtur Veli, prej të cilit u krijua familja e madhe e Velibellarëve.

Katër fiset e përmendura më sipër (Sulejmanbellinjtë, Velibellarët, Kasollarët dhe Skënderasit), patën të njëjtin stërgjysh - Hasanin, të cilin, për ta veçuar nga Hasanët e tjerë që erdhën pas tij, -siç është thënë edhe më sipër, - e kemi pagëzuam me emrin “Hasani i Madh i Frashërit”.

 

Hasani i madh i Frashërit

 

Po u kthehemi edhe njëherë tri regjistrimeve të kryera në Frashër. Sipas regjistrit ixhmal (përmbledhës) të vitit 1431-32, Frashëri kishte 6 shtëpi (5 shtëpi me kryefamiljar dhe 1 shtëpi me 1 beqar). Fshati ishte i vogël, vëmendje tërheq vetëm personi beqar. Ai mund të ishte i ri në moshë, mund të ishte i rritur, ne nuk dimë asgjë për të, përveç faktit që është i pamartuar dhe s’ka familje, sepse nuk figuron si kryefamiljar. Sipas gjasave, ai ishte personi i parë që përqafoi besimin mysliman, dhe ndoshta kjo ka qenë arsyeja që ai mbeti i vetëm. Të jesh i pari që tradhton besimin e të parëve të tu, askush nuk të ndjek pas. Në vitin 1504, në regjistrimin e dytë mufasal (të hollësishëm), Frashëri kishte 41 shtëpi, nga të cilat, 40 të krishtera, dhe vetëm një shtëpi me pjestarë myslimanë. Nuk ka dyshim, njerëzit e kësaj familjeje janë pasardhësit e personit beqar. Në regjistrimin e tretë (mufasal) të vitit 1593, numri i shtëpive në Frashër ishte 58; nga të cilat 50 të krishtera dhe 8 të familje myslimane: Hasan Papa, Hasan Gjika, Hasan Andrea, Skënder Hasani, Jakup Kasëmi, Jusuf Nikolla, Sulejman Jusufi dhe Mehmed Deda. Katër prej tyre mbajnë emrin Hasan, edhe të tjerët janë pasardhës të Hasanit të madh të Frashërit, përveç Mehmet Dedës i cili i përket fisit të Dedave dhe jo Nikollave.

 

Hasanët e Sulejmanbellinjëve

 

Pyetja që lind është: pse kaq shumë njerëz me emrin Hasan? Fshati ka vetëm 58 shtëpi, pak a shumë janë të të njëjtit fis, pasi zanafilla nis nga 5 familje, atëherë përse vrapojnë kaq shumë pas emrit “Hasan”? Përgjigjja është e thjeshtë: njeriu i lënë mënjanë dikur nga familja e vet, nuk jeton më, sepse që nga regjistrimi i parë i popullsisë, 1431-32, deri në regjistrimin e dytë (1504), kur u evidentua një familje myslimane, kishin kaluar 73 vjet, por tashmë janë pasardhësit e tij që ndjekin shembullin e tij, sepse feja myslimane ka filluar të pranohet. Ata dëshirojnë ngjalljen dhe ringjalljen e gjyshit të tyre. Dhe është mëse e kuptueshme, ai e kishte emrin Hasan. Kjo tregon se ai përveçse kishte qenë njeri i ndershëm dhe trim, njëkohësisht kishte qenë edhe i pasur, i favorizuar nga autoritetet qeveritare të kohës edhe për faktin që iu bashkua i pari besimit islam, madje edhe pse ishte beqar, kishte shtëpi, kur dihet që edhe në ato kohë ngritja e një shtëpie ishte e kushtueshme. Pasardhësit e tij, Sulejmanbellinjtë, tashmë ishin trashëgimtarë të ligjshëm të pasurisë së gjyshit, ndaj emri “Hasan” është i dëshirueshëm dhe i pëlqyer prej të afërmve.

 

Sulejmanbellinjtë në krye te Kokojkës

 

Sulejmanbellinjtë i ndërtuan shtëpitë në kreun e shpatit të Kokojkës, ndërsa bejlerët e tjerë u vendosën poshtë tyre. Në këtë shpat i kishin shtëpitë edhe vëllëzërit Frashëri (Abdyli, Naimi dhe Sami Frashëri), me të cilët patën miqësi të përhershme. Edhe me Ali Pashë Tepelenën ishin miq, por pati periudha kur i dolën kundër njëri-tjetrit, por “mëria”, nuk zgjati shumë. Megjithatë trimëria e Sulejmanbellinjve, nuk e humbi shkëlqimin e vet në asnjë rast, preferuan të jetonin me dinjitet. Prej këtij fisi dolën emra të mëdhenj, nga të cilët mund të përmendim: Hysen pashë Frashërin, Servet pashë Frashërin, Sulejman bej Frashërin, Hasan bej Frashërin, Kahreman bej Frashërin, doktorët Refat dhe Xhemal bej Frashërin etj. I fundmi i Sulejmanbellinjëve i diplomuar në Stamboll për Inxhinieri Ndërtimi ishte Eshref bej Frashëri (1874-1938).

 

Fisi i Vilakëve

 

Nëse i rikthehemi regjistrimit të vitit 1593, vërejmë se emrat e vjetër të fisit Deda: Dedë Duka, Uk Deda dhe Gjon Deda, nuk figurojnë më, ndoshta nga që ishin myslimanizuar. Nga të vjetrit gjejmë 2 familje: Dukë Laska dhe Laskë Deda. Pjesë e këtij fisi janë edhe 2 familje të reja: Stojo Deda dhe Thanas Deda. Fisi e ka zanafillën nga Dukë Kryeziu, i përmendur në regjistrimin e vitit 1504, i cili duhet të ketë qenë Dukë: Këtë titull të lartë aristokracie e mbante sundimtari i një dukate (krahine), ku ai ishte zotërues pronash. “ … Të paktën deri në çerekshekullin e tretë të shekullit XV, në krye të timarit ku bënte pjesë edhe Frashëri, qëndronin spahinj të krishterë… Dihet nga historia e Perandorisë Osmane se deri në fillim të shekullit XVI emërimi në krye të timareve i spahinjve të krishterë, ishte të paktën për viset shqiptare, një dukuri e zakonshme”. (Kristo Frashëri, “Frashëri- Shkëlqimi dhe rrënimi i tij”, f. 23). Deda-t duhet të kenë qenë zotërues të hershëm pronash në Dangëlli ose jashtë saj. Personi i pari i islamizuar i këtij fisi është Mehmet Deda, i cili përsëritet shpesh si emër. Prej tij lindën Vilakët.

 

Emra të dëgjuar Vilakësh

 

Vilakët i ndërtuan shtëpitë e tyre nën shkëmbin e Golikut (dhe jo në shpatin e Kokojkës ku u vendosën bejlerët e tjerë), sepse në zanafillë, Frashër quhej vetëm fshati në shpatin e malit të Kokojkës me 6 shtëpi, kurse fshati përballë në shpatin e shkëmbit të Golikut, quhej Vila (ose Vilja); kishte 12 shtëpi. Më pas, dy fshatrat bashkë u quajtën Frashër. Prej këtij fisi përmenden një sërë emrash të rëndësishëm: Mehmet pashë Frashëri, djali i tij, Shemsedin bej Frashëri, spahi në krahinën e Oparit dhe banues në Opar, i cili pati rastin të takohej edhe me konsullin anglez Uilliam Martin Lik gjatë udhëtimeve që ky i fundit pati në fundvjeshtën e vitit 1805 në viset shqiptare. Ndërsa djali tjetër i Mehmet pashë Frashërit, Çeçiz Frashëri, gjatë pjesës së parë të shekullit XIX ishte myteselim i Oparit dhe zabit i Voskopojës, të cilat edhe pse i humbi për një periudhë kohe, i rimori. Këtij fisi i përket edhe edhe Adem Pasha, vezir (kryeministër) i Perandorisë Osmane gjatë shekullit XVIII. Më pas, kur Mehmet Frashëri, (biri i Mustafa pashë Frashërit) kishte marrë titullin pashë, bleu në vitin 1772 Shpickën dhe Nikolicën në Kolonjë dhe Voskopojën, duke u bërë kështu spahiu i përgjithshëm i tyre. Si emra të njohur të këtij fisi po përmendim edhe Tefik Vilën, babain e Nuri Vilës, të cilët kishin shtëpitë më të mëdha në shpatin e Golikut.

 

Sulejmanbellinjtë dhe Vilakët

 

Kur Ajaz beu paraardhës i vëllezërve Frashëri (Abdyl, Naim dhe Sami Frashërit), i internuar në Stanimakë të Bullgarisë, u rikthye në Frashër, gjeti familje parësie Sulejmanbellinjtë dhe Vilakët, për këtë arsye Ajazi, i cili rridhte nga familje fisnikësh, zgjodhi të bënte krushqi me ta. Madje nuk mund të mendohet që Ajaz beu të ketë bërë miqësi me familjet e tjera siç pretendohet. Fisnikëria e Sulejmanbellinjëve dhe e Vilakëve nuk e humbi shkëlqimin asnjëherë. Ata u kujdesën për institucionet fetare. Në shekullin e XVIII ndërtuan dy xhami: Vilakët e ndërtuan në Golik ku banonin, kurse Sulejmanbellinjtë në Kokojkë. Institucionet fetare ishin njëkohësisht edhe shkolla, ku vajzat dhe djemtë mësonin shkrim e këndim, aritmetikë, histori, gjeografi dhe njohuri të tjera. Ata u kujdesën edhe për shkollimin oborrtar të fëmijëve të tyre dhe përvetësimin e gjuhëve që kishte në pëdorim administrata perandorake pasi edhe ata do të kishin karrerën e tyre. Më 1815 Sulejmanbellinjtë ndërtuan edhe një shkollë pranë teqesë, e cila mori përsipër arsimin fillor për fëmijët myslimanë, ku u mësua edhe gjuha shqipe. Mësuesi quhej Hasan Hoxha (Hoxhë ka kuptimin mësues), emri i tij ishte Hasan Efendi, banues në lagjen Skënderaj, gjë që na kujton se Skënderasit dhe Kasollarët kishin të njëjtën prejardhje me Sulejmanbellinjtë. Sulejmanbellinjtë dhe Vilakët nuk hoqën dorë as nga ëndrra e tyre për ta shndërruar Frashërin në qendër ekonomike. Në mesin e shekullit XIX Frashëri pati 300 shtëpi dhe 20 dyqane. Fal dy familjeve të mëdha, vendlindja e tyre u bë qendër zejtarie dhe tregtie. Zhvillimi i tregut u favorizua edhe nga vendndodhja e tij mes tri qendrave të mëdha tregtare Përmetit, Korçës dhe Beratit.

 

Sulejmanbellinjtë e Butkës

 

Pas rënies së Pashallëkut të Ali Pashë Tepelenës, fisi Hasanas i Frashërit u vendos në Butkë, i kryesuar nga gjyshi i tyre Hasan, pasardhës i Sulejmanbellinjëve. Dhe jo vetëm kaq: Ahmet Hasanas, biri i Hasanit, i martuar me Arzikon, bijën e fisit Teki e Bexhet Selenica, bejlerë të dëgjuar të Selenicës së Frashërit, njërin nga djemtë e vet e quajti Ali, sepse edhe Aliu kishte qenë pasardhës i Sulejmanbellinjëve, kurse Tefik Hasanas, nip i Hasanit, i martuar me një vajzë të bejlerëve të Poloskës, Merimenë, njërin prej djemëve të vet e quajti Sulejman sepse ishin të vetëdijshëm që rridhnin nga Sulejmanbellinjtë; po kështu edhe Qerim Hasanas, nip i Hasanit, i martuar me një nga vajzat e Malukave (më të fuqishmit e Kolonjës), fëmijën e vet të parë e quajti Veli, sepse siç dihet prej Sulejmanbellinjve u shkëput një familje me emrin Veli nga e cila u krijuan Velibellarët. Emri Hasan ishte ekskluzivitet i Sulejmanbellinjve, nëse një fis tjetër do të pagëzonte një nga pinjollët e vet me emrin Hasan, do të ngjasonte me “grabitje”, madje kur Frashëri ishte me 58 shtëpi, askujt nuk do t’i shkonte ndërmend. Emri “Hasan” ishte i Sulejmanbellinjve: i Velibellarëve, i Kasollarëve, i Skënderajve dhe i krushqive me Ajaz beun.

 

Kristo Frashëri për Sulejmanbellinjtë dhe Vilakët

 

Hasanas-it e Butkës vijuan të bënin krushqi me bejlerë të njohur. Fetiu, nipi i Hasanit, u martua me Rakibenë nga Vilat e Zboqit (degë e Vilave të Frashërit), ndërsa vajza e xhaxhait të Rakibesë u martua te bejlerët Alizoti të Milecit, prejardhja e të cilëve rridhte nga Murati, i afërm i Ahmet Zogut, i ardhur nga Mati. Me vajzat e Alizotëve të Milecit u martuan dy stërnipërit e Hasanit, Qani dhe Gazi Hasanas, kurse dy vëllëzërit e tjerë të tyre: Erfan Hasanas u martua me vajzën e bejlerëve të dëgjuar të Koçibellëve të Qatromit, kurse Fuat Hasanas me vajzën e një familjeje të njohur nga Pësari i Zi. Deri më sot për Frashërin dhe historinë e Frashërit është shkruar shumë, madje edhe nga njerëz që kanë patur njohuri të thelluara mbi Frashërin, por në asnjë rast nuk janë venë në dukje Hasanët e Sulejmanbellinjve të Butkës. Ka ndodhur kështu që të mbahej në harresë fisi Hasanas i Butkës, të cilët kanë për stërgjysh Hasanin e madh të Frashërit, pasi në të kundërt Hasanët e sajuar do të binin. Historiani Kristo Frashëri në lidhje me Sulejmanbellinjtë dhe Vilakët shkruan: “Deri në mes të shekullit XIX, Frashëri njihej kryesisht si vendbanim i dy familjeve më të shquara feudale të fshatit dhe të krahinës: Sulejmanbellinjve dhe Vilakëve. Kjo për arsye të posteve shtetërore që patën dhe të pronave çifligare që krijuan. Familjet e tjera bejlere, edhe pse e kishin rritur fuqinë e tyre politike dhe ekonomike, vinin për opinionin publik të kohës në radhë të dytë”. (Kristo Frashëri, Frashëri-Shkëlqimi dhe rrënimi i tij, f.55).

 

Fisi Aliçka ose i Sali Butkës

 

Kurse fisi Aliçka ose i Sali Butkës, ka një histori të vetën, të cilët u shfaqën për herë të parë në vitin 1650, ose 220 vjet më pas nga regjistrimi i parë i popullsisë më 1431-32, atëherë kur krijimi i familjeve të mëdha kishte përfunduar, pasi gjatë shek. XVII, myslimanizmi pati një shtrirje galopante. Në këtë kohë njerëzit që ndërronin fenë ishin aq të shumtë sa askujt nuk i bënte përshtypje, ndërsa mundësitë për t’u bërë i pasur për hir të ndërrimit të besimit ishin shumë më të vogla. Mbërritja në Butkë e të ardhurve nga Frashëri, përmendet edhe nga Hysen Butka, nip i Sali Butkës, te libri i tij me kujtime “Sali Butka në kujtimet e mia”, ku shkruan: “I pari që erdhi nga fisi i Aliçkas të Frashërit në Butkë qe gjyshi i Saliut i quajtur Elmaz Zaimi. Ky gjysh i Saliut solli me vete vëllanë e tij Orhanin dhe të dy kushërinjtë Belulin dhe Hasanin”, por e vërteta është se Hasani i përket fisit të Sulejmanbellinjëve dhe jo fisit të Aliçkave. Ndoshta edhe Beluli, gjyshi i Ibrahim Butkës, ishte Sulejmanbelli, por këtë duhet ta thonë vetë njerëzit e Belulit cilit fis i përkasin, ndërsa për fisin Hasanas gjithçka është e qartë. (Marrë me shkurtime nga libri “Butka ashtu siç ishte”).