AKROPOLI – RRENJA NË SHQIP - ETIMOLOGJI

Akropoli i Athinës (greqishtja e vjetër: Ἀκρόπολις;  Modern Greek: Ακρόπολη Αθηνών Akropoli Athinon) është një kala e lashtë e cila ndodhet në një dalje të “lartë”-à “shkëmbor” mbi qytetin e Athinës dhe përmban strukturat e disa ndërtesave të lashta me rëndësi të madhe arkitekturore dhe historike, (quajtur e famshme Partenoni.)

Thuhet se fjala Akropoli vjen nga fjalët greke ἄκρον (Akron, “buzë, skaj”) dhe πόλις (Polis “, Qyteti”). 

Po e vërtetë, më se e vërtetë, por më një ndryshim të dukshëm, thelbësor, që në pamje të parë duket e parëndësishme, e njëjtë … por Jo!
“Akron” në greqisht, barazuar = Buzë, ose Skaj, ashtu si në çdo gjuhë tjetër ajo ka dhe ruan të njëjtën vlerë. …

Qyteti i “Akropolit” gjendet i ndërtuar në vendin më të “lartë” në pjesën më të “ngritur” madje dhe “shkëmbor” të të gjithë qytetit përreth tij.

Thjesht fare “Akropoli” ndodhet jo në “anë” të qytetit në buzë të qytetit-perëndeshës “Athina” por në “skaj” të saj, në lartësinë më të madhe që ekziston aty.
Në anglisht jo pa vlerë Qielli quhet; “SKY” E pra ; “(Apeftheías) direct, kuptueshëm bije domethënia e fjalës; “Akr/on = Anë-n” ashtu si edhe, “Akropoli = Qytet në anë, në buzë”
Një pyetje retorike, në buzë ku, të kujt është ndërtuar ky qytet, vërtet nga më të lashtët, në buzë të rrugës, në buzë – lumi apo në buzë mali?
E kuptohet, se edhe në greqisht; “Akron” në këtë rast do të thotë = në krye, në krei, sipër lart, në pjesën më të n/gritur të qytetit-vetë, në pjesën më të ashpër, të ftohtë, të n’gritur dhe shkëmbor.

Rrënja e këtij emërtimi; “Akropol” dhe e mijëra fjalëve të tjera, në gjuhën e pastër shqipe dhe në të gjitha gjuhët e tjera  IE  qëndron e pandryshuar fjala- rrenjë e gjuhes shqipe; “Gr” (kr).
Prej rrënjës shqipe  sufiksit; “Gr” burojnë dhe rrjedhin mijëra fjalë të tjera, në gjithë gjuhët mbarë – folur, prej saj nënkuptojmë; gjithçka që ndodhet lart, sipër nesh, ngritur (gritur), dukshëm, e prekshme, e qartë e dalë-dallueshëm mbi sipërfaqe të ulta të sheshta e të tjera.
Vendet e larta – të n’gritura, sigurisht që ato janë edhe më të freskëta, të ftohta, të thata dhe në shumicën e rasteve “GRI”.

-Për ilustrim po sjell gërmën “Lapidar” të gjuhës shqipe e pikërisht foljen e shqipes; “A” = ashtë, njëkohësisht, si fjalë pohuese, dhe në shumë pak raste edhe si fjalë mohuese, kjo më tepër përshtatur në gjuhë të tjera të huaja pasi edhe aty nuk qëndron rehatshëm.

Siç theksuam edhe më sipër, me fjalën shqipe “Gri” kuptojmë një vend të “ritur – ngritur” por edhe të ftohtë të ashpër,të egër, në skaj të një mali shkëmbi, aty ku të “grin” dhe të “ngrin” e ftohta aty ku të ‘gre e të gremis në greminë era, aty ku “gri” quhet dhe ngjyra.
Fjala “I egër”, buron pikërisht këtu, mjafton të vendosim foljen shqipe para fjalës “gri” dhe kemi; A’gri = ashtë i egër, i ashpër, i ftohtë, egërsirë “hungërin”etj.
Këtu mundemi të përmendim fjalën shqipe, “ngri, ngricë, ngriva, ngriu u bë akull” njëjtë huazuar kjo fjalë edhe nga gjuha greke; krio = ftohtë.
Ashtu siç mundemi të themi; Angri, Angli, Hungri-Hungari si dhe Grienlandë.

Mjeti që mpreh veglat e metalta etj, në gjuhën shqipe quhet; “gri, grijë” dhe ka mundësisht po këtë ngjyrë – gri, por jo vetëm kaq, gjithçka e mprehtë si majat e maleve shkëmbinjëve të lartë etj, quhet dhe merr si emërtim sinonime të kësaj natyre, si; greminë, “grifshë” , “grillë”, gribë, shkreptinë, gris-je, kri-sje, (ga/gren) grep, grevë, grind, grindacak, etj

Fjala “Gri” e lashtë shqipe ka kuptimin edhe të një sendi çfardo, por detyrimisht paksa e fortë – relativisht dhe e ashpër mundësisht, pavarsisht se mund të jetë edhe e imët jo në përmasa vigane, por dhe në formë kokrrize ashtu si kripa, krunde, etj, ajo që vlen të theksoj këtu e njohur sigurisht në gjuhën shqipe është; “Kry = Kokë” pra quhet kështu sepse ndodhet në pjesën e sipërme të trupit; A’kry ashtë në krye , ashtu si qyteti antik Akropoli, shtrirë A’krye sipër në ngrehinën më të lartë ndodhur aty, ky qytet “krijuar si krijim i ngritjes më të lartë njerzore, “krekoset” ndër “sky” kryelartë, për krijesën njeri-qytetëruar”

Pra Akropoli në Athinë ashtu sipas  wikipedias do të thotë “qytet në Anë” …?

Ndërkohë në foto “KRYE/qyteti” Hitit i cili ndodhet po ashtu në “Krye” të kurorës së malit quhet: “Akropolo” E sigurisht nuk është rast i vetëm gjithë qytetet e lashta me mure të dyfishta  e trefish mbrojtur janë ndërtuar sipër në maja malesh të egra mundësisht të ashpra gjithë “gremina e shkrepa” e kudo në botë këto vendbanime quhen po kështu: “Akropoli” që do të thotë: Koka, Kreu, Krye, i Qytetit; “A’krye-poli = Akropoli”
Pa haruar këtu se çdo qyetet i madh ishte njëkohësisht edhe shtet, atëhere emërtimi “Akropoli” mer kuptim të dyfishtë, që do të thotë “Kreu i Qytetit” por edhe “Krye-Qytet”

Hititët ishin “Atat”– Etrit_tanë, mendoj se emërtimi: “H’itit” (a = i + h) buron nga fjala; “At = Zot” pra Hitit do të thotë; “zotër” një lidhje të ngushtë shoh këtu edhe midis fjalës Hitit dhe Etrusk-zotërit e Detit – detarë (Etr/u-sk <> skurët = njerëz të Detit  “Dioskurët” kjo edhe në gjuhën e vjetër “suane” (Gjeorgji)

Hattusa  Hitite Empire, rrethj 1300 pes. në përputhje me moralin militant të bijve të “Hethit” – kryeqytet i tyre ishte i fortifikuar madhërishëm, vendosur në “terren të favorshëm” ai ishte i rrethuar me mure të dyfishta parandjerë muret trefishe të Kostadinopojës. Në kurriz të malit në pjesën e sipërme në krye është “Akropoli” e cila ishte e qarkut “mbretëror” të qytetit –➢ pra i “Atit” ku përmbante edhe pallatin e tij.
Qyteti u shkatërua në 1200 pes. gjatë periudhës së bronzte Age collapse.

Fjala: Pol = Qytet  ka kuptimin e qendrave të populluara me; “boll” popull – milet dhe në vizionin e saj ajo tregon edhe një rreth qëndre “bola” po kjo një tjetër temë (b; bʰ; p).

Aleksander Hasanas