Etimologji - Mbi fjalën: Foni-a

    Ç’kuptojmë me këtë fjalë kush është origjina e kësaj fjale, prej nga buron ajo, është greeke, sllavo-turke apo puro-shqeto shqiptare?

ZEUS, ndryshe konceptohet edhe “Zë” plus “Ushtimë”, pra “Jehona” e zërit të vet.
Në gjuhën e zogut-shqipe, symbol i rrezeve të arta të Diellit-Atit-Zeus, birit të tij “Apollon” kemi:
HON m.
1. Gropë e thellë me anë të “thepisura”, greminë, humnerë; e çarë e thellë në një shkëmb. Hon i thellë (i madh). Honet e maleve. Honet e përroit: Buzë një honi. Ra në hon. U fut (zbriti) në hon.
…
HONI f. krahin.
1. Vrimë. Honi e madhe (e vogël). Honia e sëpatës vrima e sëpatës ku futet bishti.
2. Hinkë. Mbush (hedh) me honi.

Janë pikerisht këto “hone” burimi i fjalës, “ph’one = foni” është zëri ynë që dëgjojmë i përsëritur nga honet; Jehona, ushtima, zëri, z’oni – zani” që kap vesh ynë, po në të njëjtën formë, në formën e honit, konike, aty ku hynë (hin – hinkë) zëri e përplaset në mebranën e saj, në pikën, ‘X’ xero-zero, në pikën “On”- hon.
Në dialektin Geg kemi, në përdorim ende një fjalë të bukur, “Oni”= u ndi’ u dëgjua, u ndje.

Eshtë pikerisht gërma “H” e vendosur me vonesë në Kongresin e Manastirit” mbi drejtshkrimin e gjuhës shqipe e cila, tashmë kishte lindur si nevojë për ndarjen e përcaktimin e tyre, si psh; fjalët “er” nga fjala “her” është herët shpejt, dhe jo fryn erë, etj. të ngjashme me këto.
Kjo një tjetër fakt, se dhe vet fjala “hon” burimi i saj është fjala shqipe “On” ashtu si ende sot në gegërisht.

Ky është vend-burimi, rrënja, “On”nga ku kemi më pas; H’on, Hone-xone-xani-zani ashti si edhe; zone-zëna-zëra, etj të gjitha rrjedhë e gjuhës shqipe dhe dialekteve të saj të hershme.
Vet fjala shqipe “Ve-sh” do të thotë shumë.

I hedhim një vështrim disa gjuhëve të vjetra europiane, mbi fjalën “Hon”
Shqip … H’on
ang … gully
latin … gully
greek … réma
serbe … jaruga

E sigurisht në gjuhën shqipe kjo fjalë, “H’on” si vet fjalë e pastër e fjalorit të saj ka një zhvillim semantik të pa ndërprerë të saj, prej aty kemi Hon, honi, jehon, honder, honeps, honorar, pa haruar fjalën e pastër shqipe; “hinkë”, por edhe hingëllin (hingëllin kali) e shume fjalë të tjera si kon, konak, Konaku i shtëpisë. Konaku i zjarrit. Ka konak më vete. Shtëpi me tre konakë, kondak, koncept koncert, e shumë e shumë fjalë të tjera në shkencë gjuhësi, etj.

Në të lashtën gjuhën shqipe kemi:
JEHON jokal.
1. Jep jehonë zëri, kur përplaset diku (në mur, në faqe mali etj.) dhe kthehet prapa, rikthehet e dëgjohet zëri përsëri.
Jehona e zërit (e thirrjeve, e këngës, e krismës). Vjen një jehonë nga mali (nga lugina).

E pra fjala: “Phoni – Foni” përhapur gjerësisht, në shumë fusha gjetur përdorim në të gjitha gjuhët ndërnacionale, i përket gjuhës shqipe, dhe vetëm asaj, madje origjina e kësaj fjale është edhe më e thellë, ajo i përkët gërmës ‘O’ me qëndrën “iks” të saj; ‘infinite’.

“Hija’ e “h’onit” është “koni” ashtu si vet hija e ç’do trupi që lëshon nga pas, pra kemi; on dhe ie-on, Jehon = Zë

Në gjuhën shqipe kemi; një fjalë tjetër ngjashëm me ikonën e honit: Hoje mjalti (dylli). Ashtu si dhe “oje” ojzat në12 qëndisje, etj.

Shembujt janë të shumta, pa mbarim, e të gjitha të shpien, drejtë gjuhës më të parë folur në trungun e gjithë gjuhëve indo-europiane, e si për çudi gjithë gjuhët e tjera lindur nga pas, jo nuk na paskërkan lidhje me gjuhën e bukur paskajore e të veçantë shqipen-mëm, dhe se shumë fjalë të saj gjenden të hazuara prej tyre, pjellë bijë të saj.

 

Aleksandër Hasanas

Posted on Tetor 5, 2015