GJIROKASTRA - E VERTETA E EMRIT TE SAJ - ETIMOLOGJI

 

Gjirokastra - me vendndodhje në jug të Shqipërisë, ajo ulet në anën e pjerrët të luginës së Drino -s me pamje nga një peizazh historik i përshtatur nga male të mbuluar nga dëbora, çatitë karakteristike prej guri, ballkone prej druri dhe mure guri të zbardhura.

E dominuar nga krahët e kulluara të kalasë së saj të gjerë, Gjirokastra është një qytet magjik me një të kaluar të trazuar. Nga fortesa të lashta dhe feudale, e deri në koloni italiane, qyteti ka njohur shumë sundimtarë dhe ka frymëzuar poetë, autorë dhe artistë.

Qyteti i saj i vjetër është përfshirë në Listën e Trashëgimisë Botërore si "një shembull i rrallë i një qyteti të ruajtur mirë, i ndërtuar nga fermerë të pasurive të mëdha". E njohur nga shumë njerëz si Qyteti i Gurit, Gjirokastra është një qendër në zhvillim e turizmit të trashëgimisë kulturore.

Gjirokastra është një qytet antik, me gjurmë të banimit njerëzor që datojnë që nga shekulli i I -rë, para Krishtit, i ndërtuar mbi shpatet e Malit të gjerë (Mali i Gjer), me pamje nga lumi i kristaltë Drinos, e përreth një kështjelle sipër në kodrën e saj. Nën sundimin e Perandorisë Bizantine, ajo u zhvillua në një qendër tregtare kryesore të njohur si Argyropolis

Në fund të shekullit të 19-të, kur qyteti ishte kryeqyteti i sanxhakut të Ergirit në vilajetin Ionia, ai u bë një qendër e rezistencës ndaj sundimit turk. Kuvendi i Gjirokastrës, një ngjarje kyçe në historinë e lëvizjes çlirimtare shqiptare, u mbajt atje në vitin 1880.

Gjirokastra - e vërteta e emrit të saj

Fillimet e këtij qyteti të lashtë historik mendohet nga historianët e shumtë të jetë pas rënies se 498 Adrianopolit. Versione të shumta ka mbi prejardhjen e emrit të qytetit Gjirokastër, madje shumë njerëz ende besojnë tek një legjendë popullore e cila thotë se gjatë rrethimit të qytetit nga turqit, Princesha Argjiro, motra e Zotit të qytetit u hodh nga muret e kalasë bashkë me djalin e saj. Që këtu rrodhi edhe emri “Kalaja e Argjirosë” dhe mori emrin qyteti.

Por ky version bije poshtë padiskutim, sepse emri i qytetit Gjirokastër (dhe jo Argjirokastër - version latino-grek) përmendet që në kohën e Bizantit, pra para pushtimit osman.

Një tjetër version jepet mbi emrin e këtij qyteti, i cili qëndron shumë pranë të vërtetës, version ky i lidhur me emrin e një fisi vendas autoktonë që jetonin pranë qytetit të Gjirokastrës të quajtur: ‘ERGJER’ - emër fisi ky i përmendur që prej shek. III pes. edhe në ‘Lidhjen Epirote’: -

Kështu Kështjella e ngritur majë asaj kodre u quajt nga romako/bizantinët ‘A'Ergjiro-Castro’. Kjo ështe forma më origjinale e emrit të këtij qyteti të lashtë shqiptar i cili ende ruan në folklorin e tij popullor vargjet:

Kuvëlesh e Gegëri

Ç`u mblodhe në ERGJERI

Abdyl bej Frashëri

Ç`u përpoq i varfëri

ç`kriu tri barrë flori

Shtatë herë në Frengji

Ç`u përpoqe bej për ne

Me mendje, me hazine.

 

Pra ky qytet, është themeluar nga fisi i lashtë ilir i Ergjerve, shënuar ky fakt edhe në veprën e autorit, gjeografit Stefan Bizantin.

Eshtë pikërisht ky, burimi i vetëm dhe i besueshëm orgjina fillestare e emërtimit të këtij qyteti të lashtë Gjirokastër - me vendndodhje në jug të Shqipërisë, në anën e pjerrët të luginës së lumit Drino rrethuar nga male të mbuluara nga dëbora, çatitë karakteristike prej plloçash guri, ballkone prej druri dhe mure guri të bardha.

E dominuar nga krahët e kulluara të kalasë së saj të ‘gjerë’, - pikërisht në kodrën pranë malit më të njëjtin emër: ‘Mali Egjer’. Aty ku bononin ERGERET një fis i lashtë ilir. Kjo është e vërteta, ky është edhe burimi real i emërtimit të fisit ilir dhe i kështjellës së tyre aty ‘ERGER’.

Gjetjet më të hershme në kalanë e Gjirokastrës {(apo kështjellë quajtur prej romakëve (Castro)} i përkasin periudhës së hekurit që korrespondon me shekujt XI – V para Erës së Re - kjo sipas arkeologut Damian Komata që ka sjellë në atë kohë rezultatet e kërkimeve, objektet që lidhen me këtë hapësirë kohore, janë fragmente qeramike, vegja, apo pjesë të 500 tjera që i përkasin enëve të thjeshta të përdorura nga banorët e atjeshëm.

Sigurisht mes tyre ka edhe zbulime të tjera arkelogjike që i përkasin periudhës mesjetare, e që në fakt tregojnë për vazhdimësinë e jetesës në këtë kala. duke ju përshtatur periudhës së principatave feudale, e duke marrë kështu trajtën e një ‘Qyteti Kështjellë’.

Madje këtu po sjellim edhe një tjetër dokument të vjetër turk: "Osmanlılar ve Arnavutluk" i cili sërish shënon emrin e fisit të lashtë ERGER #ERGIRI

    Pra së fundi, rezulton se kjo ‘kala/kështjellë’ e mori emrin e saj prej fisit të lashtë iliro_epirot: ERGER + CASTRO = ERGERO/KASTRO; (A'ergerokastro) Argjirokastro.

Aleksander Hasanas

Ref.

· Gjurmë të antikitetit ilir dhe të mesjetës në kalanë e Gjirokastrës / Vestiges de l'Antiquité illyrienne et du Moyen Age dans la forteresse de Gjirokastra [article]

· http://www.albaniatravel.tours/tag/castle/?f bclid=IwAR0BjIQAvQNkuv8meJ1QnZ6dI8SIEVt 8X6WT3ex4HkV8NSj-jauiKeItuLE

· https://blitz.al/kendveshtrime/kur-lindikalaja-e-gjirokastres-nga-marinmema/?fbclid=IwAR1bhJsTEsdq5JKaDjXxdAv 089X-_B9qZdyl3mpqJ-VV1rDEyaJroCGWdM8

· https://sq.wikipedia.org/wiki/Kurvelesh_e_Ge g%C3%ABri https://sq.wikipedia.org/wiki/Kurvelesh_e_Ge g%C3%ABri